Podsumowanie roku 2024 w KPCD

Za nami niezwykle intensywny rok 2024, pełen ważnych decyzji, kroków milowych i wydarzeń o rozmaitym charakterze i okolicznościach. Niełatwo było zamknąć ten rok w kilkudziesięciu kadrach i kilkunastu opisach, ale spróbowaliśmy wybrać do podsumowania choć część naszych działań. Sprawdźcie, co udało nam się zrobić w tym mijającym roku i przekonajcie się, dlaczego tak trudno nam odpowiedzieć jednym zdaniem, kiedy ktoś pyta, czym się zajmujemy.

Dziękujemy za ten rok wszystkim naszym odbiorcom, gościom wydarzeń oraz naszym partnerom!

PAŁAC W NAWRZE

To był z pewnością przełomowy rok dla Nawry. Rozpoczął się od przekazania kluczy do nowo wybudowanych mieszkań dla osób zamieszkujących budynki na terenie pałacowego parku. W miesiącach letnich odbyły się tu ostatnie wydarzenia w anturażu pałacu przed remontem: dwa pikniki rodzinne i koncert. Tuż po ostatnim wydarzeniu otrzymaliśmy informację o przyznaniu dofinansowania z Funduszy Europejskich dla projektu rewitalizacji zespołu pałacowo-parkowego i utworzenia Muzeum Ziemiaństwa im. Rodziny Sczanieckich. Punkt kulminacyjny zostawiliśmy jednak na samą końcówkę roku, ogłaszając podpisanie umowy z wyłonionym w przetargu Głównym Wykonawcą prac budowlano-konserwatorskich – firmą DOLMAR. Od połowy grudnia teren znajduje się już pod jej skrzydłami. Równolegle do tych działań prowadziliśmy i kontynuujemy badania proweniencyjne w ramach projektu Badania strat wojennych kolekcji prywatnej – pałac w Nawrze. Za poprzedni etap tego projektu otrzymaliśmy w tym roku wyróżnienie w konkursie Musejon – najlepsze projekty muzealne w kategorii Działalność Naukowa i Wydawnicza.

DOM HELENY GROSSÓWNY

Pierwszy kwartał roku upłynął pod znakiem wykańczania translokowanego z ul. PCK domu szkieletowego, w którym dorastała słynna aktorka, gwiazda kina przedwojennego. Oficjalne otwarcie budynku nastąpiło 3 kwietnia. W kolejnych miesiącach zajęliśmy się wyposażaniem obiektu w niezbędne sprzęty. Dzięki uprzejmości członków rodziny Grossówny, Michała Cieślińskiego i Dariusza Gołębiewskiego, pozyskaliśmy cenne pamiątki po aktorce, m.in. prowadzony przez nią album z wycinkami prasowymi, wieczorową suknię, biżuterię, portrety. W międzyczasie budynek zwiedziło wiele grup zorganizowanych, którzy zapoznali się z życiorysem Grossówny i procesem przenoszenia domu oraz wzięli udział w warsztatach. W sumie do tej pory nowo otwarty budynek odwiedziło niemal trzy tysiące osób.

MUZEUM BORÓW TUCHOLSKICH

W tym roku pod naszą opiekę trafił kolejny budynek, a w zasadzie cała instytucja – Muzeum Borów Tucholskich w Tucholi. Obiekt działa już od wielu lat jako jeden z głównych ośrodków kulturalnych regionu. Od marca funkcjonuje pod egidą KPCD, zapraszając nie tylko do odwiedzania wystawy stałej, ale także do oglądania ekspozycji lokalnego rękodzieła w ramach Borowiackiej Skarbnicy Kultury. Ponadto w ciągu roku oferował szeroką gamę warsztatów, m.in. z wyrobu masła, darcia pierza, kiszenia kapusty, tworzenia ozdób świątecznych. Muzeum organizuje również jarmarki, oprowadzania i spotkania z ludźmi tworzącymi kulturę Borów. Przed nami zadanie modernizacji obiektu i prezentowanych wystaw, ale póki co Muzeum prężnie działa i zaprasza do odwiedzin.

IMPREZY RODZINNE

Najwięcej osób przyciągają do naszej instytucji wydarzenia w formie zabaw i pikników. W kwietniu po raz drugi wzięliśmy udział w akcji Eskapada. Poznaj region z przewodnikiem. W ramach wydarzenia w siedzibie KPCD, uczestnicy zmierzyli się z “SensoRajdem kujawsko-pomorskim”, odgadując zabytki i obiekty województwa przy pomocy różnych zmysłów. Sezon wakacyjny rozpoczęliśmy tradycyjnym już Piknikiem w Nawrze, podczas którego można było upleść sobie świętojański wianek, poznać sekrety pszczół, spróbować tradycyjnego haftu czy przeszkolić się z zasad udzielania pierwszej pomocy. Nie zabrakło pysznego jedzenia i muzyki na żywo, a z okazji Dnia Ojca dzieci przygotowywały okolicznościowe laurki i upominki. Lato pożegnaliśmy piknikiem Smaki Jesieni, który w tym roku, jako wydarzenie Europejskich Dni Dziedzictwa skoncentrował się nie tylko na głównym bohaterze kulinarnym – ziemniaku, ale też przedstawił Nawrę jako miejsce zbiegu trzech różnych historii: Szlaku Kopernikowskiego, Szlaku Trzech Pałaców i harcerstwa. Wydarzeniu towarzyszyły klimatyczne koncerty, warsztaty astronomiczne i mobilne planetarium, wystawa archiwalnych projektów rewitalizacji pałacu w Nawrze, ognisko z harcerzami i wiele innych atrakcji.

SPOTKANIA DYSKUSYJNE I KONFERENCJE

W tym roku odbyły się dwa spotkania z cyklu Stąd/Dokąd. Dyskusje o dziedzictwie. Pierwsze z nich wyjątkowo odbyło się w styczniu w nawrzańskiej świetlicy. Z zaproszonymi gościniami oraz licznie zgromadzonymi mieszkańcami Nawry i okolic rozmawialiśmy o żywotności tradycji i sposobach promowania dziedzictwa kulinarnego, a także o naszej świeżo wydanej książce “Nawra od kuchni”. W listopadzie natomiast pochyliliśmy się nad tematem Ochotniczej Straży Pożarnej i jej roli w kształtowaniu tożsamości lokalnej. Podczas spotkania można było przejrzeć egzemplarze tradycyjnych, ręcznie spisywanych kronik i wysłuchać opowieści o początkach działalności OSP.
W 2024 r. zorganizowaliśmy także dwie konferencje naukowe. Na konferencję “Życie codzienne ziemianek w XIX i XX w. w czerwcu do Torunia zjechali miłośnicy historii z całej Polski, związani z tematyką ziemiaństwa naukowo, rodzinnie i pasjonacko. Podczas trzech paneli usłyszeliśmy kilkanaście wystąpień dotyczących różnych aspektów życia ziemianek: ich roli w rodzinie i gospodarce, w społeczeństwie i organizacjach oraz wkładu w dokumentację dziejów. W październiku z kolei odbyła się konferencja Historia ruchu ludowego na Kujawach i Pomorzu. W siedzibie KPCD w Toruniu wystąpili prelegenci z instytucji, uczelni i organizacji z regionu i Polski, przybliżając genezę rozwoju ruchu ludowego, sylwetki jego najaktywniejszych przedstawicieli i współczesne narracje wokół tego tematu. Wydarzeniu towarzyszyła wystawa plenerowa.

SZLAK KOPERNIKOWSKI

Utworzony w 2023 r., z okazji 550. rocznicy urodzin astronoma, kujawsko-pomorski odcinek szlaku staje się coraz bardziej rozpoznawalny. W 2024 r. jako koordynator tego odcinka przygotowaliśmy nowe elementy infrastruktury turystycznej i wdrożyliśmy kolejne materiały promocyjne, w tym film, który można obejrzeć na naszym YouTube. Szlakowe stoisko odwiedziło kilka imprez w Toruniu czy Nawrze, a we wrześniu wraz z kilkunastoma partnerami zorganizowaliśmy Weekend na Szlaku Kopernikowskim, podczas którego na terenie województwa odbyło się niemal trzydzieści różnych wydarzeń związanych z dziedzictwem Mikołaja Kopernika. Rozstrzygnęliśmy też trwający przeszło rok konkurs “Cztery Pory Roku na Szlaku Kopernikowskim”, którego uczestnicy wykonali zdjęcia przedstawiające walory krajobrazowe wybranych miejscowości. Wernisaż fotografii połączony z rozdaniem nagród odbył się w najsłuszniejszym terminie – w Mikołajki.

WYSTAWY

W tym roku byliśmy zarówno twórcami, jak i gospodarzami wystaw. Zimą i jesienią swoją podróż po województwie kontynuowała plenerowa wystawa “Szlak Kopernikowski na Kujawach i Pomorzu”, odwiedzając Golub-Dobrzyń i Ciechocinek. W marcu zorganizowaliśmy wernisaż “Toruńskich Spacerów Fotograficznych w Nawrze”. To prezentacja zdjęć powstałych podczas jesiennego pleneru miłośników fotografii, którzy przedstawili nawrzańskie zabytki, naturę i ludzi na swoje indywidualne, niekonwencjonalne sposoby. Podczas pikniku jesiennego w Nawrze opowiedzieliśmy o dawnym pomyśle Andrzeja Szwalbego na rewitalizację tutejszego pałacu i przedstawiliśmy archiwalne rysunki Olgi Piotrowicz z projektami odtworzenia wnętrz. W Domu Heleny Grossówny za to kompletowaliśmy miniwystawę stałą, a gościnnie zaprezentowaliśmy zbiór znaczków z “Ludźmi kina i teatru”, przygotowany przez Polski Związek Filatelistów Okręg Toruński oraz wystawę “Barwy Wrzosowiska”, dokumentującą piękno naturalnego krajobrazu tego fragmentu Torunia i działania podejmowane w jego obronie przed ingerencją władz. Obok naszej siedziby przy Czerwonej Drodze można z kolei aktualnie oglądać wystawę prezentującą zdjęcia zgłoszone do konkursu Cztery Pory Roku na Szlaku Kopernikowskim.

EDUKACJA

W KPCD dbamy, by przybliżać mieszkańcom województwa lokalne dziedzictwo. W ramach zajęć dla szkół opowiadaliśmy dzieciom i młodzieży o archeologii regionu. Kolejne grupy zapoznawały się także z życiorysem Heleny Grossówny podczas odwiedzin jej domu. Z gościnnymi prelekcjami jeździliśmy m.in. do Skrwilna, gdzie opowiedzieliśmy o ziemiańskiej spuściźnie kulinarnej. W 2024 r. wróciliśmy też na chwilę do cyklu Pejzaże Kulturowe, tym razem opowiadając o dziedzictwie powiatu toruńskiego.
Największy projekt edukacyjny przeprowadziliśmy dołączając do akcji Fordon-Kooperacje.W ramach projektu “Fordon (nie)zwykły” przeprowadziliśmy spacery tematyczne i wykłady, a bywalcy Młodzieżowego Domu Kultury nr 5 w Bydgoszczy stworzyli przewodnik po swojej dzielnicy w formie aplikacji mobilnej.

KONCERTY

Tego lata Nawra zabrzmiała. W czerwcu podczas pikniku na pianinie zagrał i zaśpiewał międzywojenne piosenki Jakub Gawrysiak. W sierpniu w pałacowym parku odbył się magiczny wieczorny koncert “Nawrzańskie Echa”, połączony z licytacjami i zbiórką pieniędzy dla chorego Oliwiera. Wakacje zakończyliśmy występami młodych pianistów, którzy zagrali klasyczne utwory we wnętrzu nawrzańskiego kościoła w ramach festiwalu Chopin en Vacances. Nietypową muzyczną oprawę miał też piknik Smaki Jesieni, który dźwiękami przedstawił trzy idee towarzyszące wydarzeniu: pałacową, astronomiczną i harcerską.

ROK KOBIET ODWAŻNYCH

Rok 2024 był w naszym województwie Rokiem Kobiet Odważnych. My szczególnie zwróciliśmy uwagę na jedną z nich – Helenę Grossównę – aktorkę i uczestniczkę powstania warszawskiego. Jej duch towarzyszył nam m.in. podczas czerwcowego Pikniku w Nawrze, ale najważniejsze działo się w jej rodzinnym Toruniu: otworzyliśmy dawny dom aktorki, translokowany z toruńskiego Mokrego na starówkę, zgromadziliśmy pamiątki, a wreszcie w listopadzie zorganizowaliśmy huczne obchody 120. rocznicy urodzin Grossówny. W ich ramach odbyło się spotkanie autorskie z Markiem Telerem, spacer toruńskimi śladami aktorki, pokaz filatelistyczny “Ludzie kina i teatru” i koncert Jakuba Gawrysiaka z piosenkami z filmów, w których zagrała Helena. Nie zabrakło oczywiście urodzinowego tortu i świątecznej atmosfery.

WSPÓŁPRACA

KPCD od początku stawia sobie za cel nie tylko samodzielne działanie, ale także – a może przede wszystkim – współpracę z innymi instytucjami w regionie. Od ubiegłego roku jako koordynator Szlaku Kopernikowskiego rozwijamy i promujemy ideę Szlaku, w czym niezawodnie partnerują nam instytucje z miejscowości, które tworzą kujawsko-pomorski odcinek trasy. Tegorocznym uwieńczeniem była organizacja Weekendu na Szlaku Kopernikowskim – największego wydarzenia w ramach tegorocznych Europejskich Dni Dziedzictwa w naszym regionie. Kilka wydarzeń połączonych z promowaniem Szlaku zorganizowaliśmy wespół z Kujawsko-Pomorskim Centrum Edukacji i Innowacji w Toruniu. Dzięki współpracy wielu podmiotów ze środowisk naukowych i lokalnych udało się natomiast przygotować wniosek o wpisanie zespołu tężniowo-warzelnianego w Ciechocinku na Listę Informacyjną UNESCO. Pod koniec roku zaś przypieczętowaliśmy porozumienie zawarte pomiędzy zarządcami trzech pałaców: w Nawrze, Lubostroniu i Ostromecku, które wskrzesza dawną koncepcję Andrzeja Szwalbego, wieloletniego dyrektora Filharmonii Pomorskiej, o utworzeniu w tych miejscach współpracujących ze sobą ośrodków kultury.