Chata w Chrystkowie
Chrystkowo, powiat świecki
Chata olenderska w Chrystkowie, fot. Andrzej Goiński dla UMWKP
Ziemie polskie przez stulecia były miejscem na którym współegzystowały różne nacje, grupy etniczne i wyznaniowe. Jedną z najbardziej charakterystycznych grup zamieszkujących region byli menonici. Wyróżniała ich nie tylko inna religia, obyczaje czy organizacja życia społecznego, ale także specyficzna forma budowanych przez nich domów i osad.
Jedną z zachowanych domów menonickich jest ten znajdujący się w Chrystkowie. Został wybudowany w 2. połowie XVIII w. i jest to charakterystyczny dla ludności olenderskiej dom podcieniowy łączący funkcje magazynowe, gospodarcze i mieszkalne. Chata była centrum dużego gospodarstwa, na terenie którego znajdowało się kilka innych budynków gospodarczych.
Od 1995 roku miejsce to pełni funkcję Ośrodka Dydaktyczno-Muzealnego Zespołu Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego. Wewnątrz chaty zgromadzono eksponaty związane z działalnością i codziennym życiem mieszkańców okolicznych wsi. W pobliżu chaty odtworzono suszarnię i przechowalnię do owoców oraz założono kolekcję i szkółkę starych odmian drzew owocowych. Miejsce to jest również bogate w wydarzenia kulturalne. Na terenie Ośrodka organizowane są m.in. „Urodziny Chaty”, „Święto Miodu” i „Wieczory menonicie”. Wydarzeniem na stałe wpisującym się już w kalendarz kulturalny tego miejsca jest organizowany pod koniec czerwca „Weekend z mennonitami” oferujący pokaz codziennego życia, obyczajów i kultury menonickiej.
W sąsiedztwie obiektu od 2007 r. funkcjonuje gospodarstwo agroturystyczne oferujące turystom pokoje gościnne oraz tradycyjną kuchnię regionalną.
Chata w Luszkowie
Luszkowo, powiat świecki
Chata olenderska w Luszkowie, fot. Andrzej Goiński dla UMWKP
Historię najlepiej jest poznawać poprzez jej doświadczanie jak największą ilością zmysłów. Zwłaszcza tą, która łączy się z tak bogatymi kulturami jak menonicka. Taką możliwość będą mieli wszyscy odwiedzający jedyną menonicką chatę zachowaną we wsi Luszkowo.
Powstała ona w 1801 r. i jest to prosta budowla na planie prostokątna wykonana z drewnianych ociosanych bali. Podobnie jak większość domów menonickich chata łączyła ze sobą funkcje mieszkalne z gospodarczymi i magazynowymi. W porównaniu do wielu innych budowli tej społeczności nie występują tu charakterystyczne podcienie. Zaplecze chaty stanowią m.in. kuźnia i spichlerz wraz z wyposażeniem.
Wyróżnia się natomiast to miejsce niezwykła możliwością wypoczynku w tym miejscu. Prowadzony tu pensjonat umożliwia nie tylko nocleg i spędzanie wolnego czasu w odrestaurowanej XVIII-wiecznej chacie, ale także kosztowanie lokalnych produktów i przetworów. Przybywając do chaty w Luszkowie można dotknąć zgromadzonych tu zabytkowych przedmiotów codziennego użytku, wysłuchać opowieści gospodarza, skosztować tradycyjnej kuchni. Można również zobaczyć jak wyglądała ówczesna pracownia kowalska oraz jak przechowywano zbiory w spichlerzach.
Słynne w okolicy są również produkowane tu krówki z prawdziwej śmietanki o różnych smakach, syropy lecznicze, konfitury, pierniki oraz inne wypieki. Przybywając tutaj nie tylko można przenieść się w czasie do świata menonitów, ale także obcować z przyrodą i odpocząć.