Opublikowano 30 listopada 2023
MAŃKOWSKI Alfons
(1870-1941), ksiądz, działacz społeczny, historyk Pomorza.
Urodził się dnia 10 listopada 1870 r. w Kuntersztynie koło Grudziądza. Był synem Jakuba, zamożnego chłopa, i Franciszki z Kamińskich. Uczęszczał do gimnazjum w Grudziądzu, a po jego ukończeniu rozpoczął studia na Seminarium Duchownym w Pelplinie i na Uniwersytecie Jagiellońskim. Święcenia kapłański otrzymał w 1895 r. Do 1920 pracował jako wikary bądź administrator w różnych miejscowościach: Gniew (ok. 1895), Tuchola (ok. 1896), Lembarg (ok. 1897), Nowe (1898-1899), Stara Kiszewa (1899-1900), Sarnowo (ok. 1901), Fordon (1902-1903), Przysiersk (1903-1904), Lubiszewo (1904-1910), Złotowo k. Lubawy (ok. 1910-1920). W latach 1920-1923 był proboszczem w Radzyniu Chełmińskim, a od 1923 do 1940 w Lembargu, pow. brodnicki. W każdej z parafii aktywnie włączał się w działania społeczne oraz narodowe. W Gniewie, Tucholi i Nowem opiekował się towarzystwami przemysłowymi i ludowymi. W 1903 uczestniczył w zjeździe organizacyjnym Związku Towarzystw Polskich w Toruniu. Jako wikarym w Lubiszewie był współzałożycielem i członkiem zarządu Banku Ludowego w Tczewie. W okresie 1910-1918 współpracował z „Gazetą Olsztyńską” i działaczami warmińskimi. Od 1912 był opiekunem Związków Śpiewaczych na Prusy Zachodnie i Warmię. W 1920 uczestniczył w akcji plebiscytowej na terenie Warmii, Mazur i Powiśla. W okresie międzywojennym skupiał się głównie, na działalności naukowej i organizacyjnej. Szczególnie dużo pracy i uwagi poświęcał Towarzystwu Naukowemu w Toruniu, którego był członkiem zwyczajnym od 1897, członkiem dożywotnim od 1913, a od 1925 honorowym. W 1920 wybrano go na redaktora wydawnictw tegoż Towarzystwa. Od 1923 do 1939 pełnił również funkcję jego prezesa. Pełnił również odpowiedzialne funkcje w innych organizacjach naukowych i w instytucjach kościelnych. Był związany m.in. z Polskim Towarzystwem Przyjaciół Nauki, Polską Akademią Umiejętności czy Instytutem Bałtyckim. Opublikował ponad 280 prac i artykułów, w których zajmował się głównie piśmiennictwem i dziejami książki polskiej, polskością Pomorza, historią diecezji chełmińskiej i warmińskiej, biografiami wybitnych ludzi Pomorza, a także osadnictwem i zwyczajami na Pomorzu. Już za życia był doceniany przez współczesnych. Wyrażało się to m.in. nadaniu mu członkostwa honorowego Korporacji Studentów Uniwersytetu Poznańskiego w 1923, w 1925 kiedy został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, czy w 1927 gdy papież Pius XI nadał mu godność prałata domowego. Po wybuchu II wojny światowej został aresztowany przez Niemców w 1939 i zwolniony, następnie znów aresztowany we wrześniu 1940. Został wówczas wywieziony do obozu koncentracyjnego w Stutthofie, gdzie zmarł 12 lutego 1941 r. Po śmierci pochowany był na Zaspie k. Wrzeszcza, w 1951 jego prochy przeniesiono na cmentarz parafialny w Lembargu.
 
Opracowane na podstawie:
Stefan Bilski, Słownik biograficzny regionu brodnickiego, Brodnica-Toruń 1991, s. 71-73.