Opublikowano 28 grudnia 2022
OSSOWSKI Gotfryd
(1835 – 1897), polski archeolog, twórca mapy archeologicznej Pomorza, pierwszy dyrektor Muzeum Archeologicznego w Krakowie.
Urodził się dnia 8 listopada 1835 r. w Kozarynówce na terenie współczesnej Ukrainy. Kończy prywatne gimnazjum w Żytomierzu i rozpoczyna studia na Uniwersytecie Kijowskim. Rezygnuje jednak ze studiów i w roku 1855 wstępuje do rosyjskiej armii. Przez kolejne lata rozwija swoja karierę wojskową uzyskując stopień podporucznika. W 1862 r. rozpoczyna pracę w Wołyńskim Komitecie Statystycznym w Żytomierzu. Doświadczenie zdobyte tam, jak i w armii rosyjskiej pozwoliło pozyskać wiedzę i umiejętności w zakresie kartografii Wołynia, co zaowocowało opracowaniem mapy geologicznej tych ziem. Po podróży Ossowskiego do Poznania i Galicji w latach 60. XX w. zwiększa się jego zainteresowanie badaniami archeologicznymi. Pierwsze wystąpienie Gotfryda Ossowskiego poruszające problematykę archeologiczną zostało wygłoszone w 1971 r. na Zjeździe Przyrodników w Kijowie. Wraz z kolejnymi referatami Gotfryd Ossowski stawał się coraz bardziej rozpoznawalną postacią w środowisku naukowy. Z inicjatywy Zygmunta Działowskiego, animatora utworzenia Towarzystwa Naukowego w Toruniu Ossowski otrzymuje propozycję podjęcia działalności badawczej na terenie tzw. Prus Zachodnich (Królewskich). W latach 1876-1878 Gotfryd Ossowski przeprowadził na Pomorzu Gdańskim systematyczne badania wykopaliskowe, przede wszystkim na cmentarzyskach grobów skrzynkowych kultury pomorskiej z wczesnej epoki żelaza. Równocześnie zbierał informacje o dawniejszych odkryciach na Pomorzu. Rezultatem tej pracy było wydanie w roku 1880 „Mapy Archeologicznej Prus Zachodnich” z dwujęzycznym polsko-francuskim tekstem objaśniającym. Niewiele później wydana została druga praca Gotfryda Ossowskiego pt. „Zabytki przedhistoryczne ziem polskich. Serja I. Prusy Królewskie” (1879-1888). Prace te dały podwaliny pod rozwój archeologicznych prac badawczych na Pomorzu. Po opuszczeniu Torunia w 1879 r. powrócił na Małopolskę, gdzie przebadał dziesiątki jaskiń Jury Krakowsko-Częstochowskiej oraz Tatr Polskich. Prace badawcze realizował również na Ukrainie, m.in. na grobowcu księżniczki scytyjskiej w Ryżanówce czy na osadzie kultury trypolskiej w Bilczu Złotym. Badania wykopaliskowe, które współfinansował również z prywatnych funduszy spowodowały znaczne problemy finansowe. Dzięki pomocy przyjaciela – Juliana Talko-Hryncewicza, dostał pracę w guberni tomskiej (Syberia) w charakterze technika drogowego. Wiosną 1893 r. wyrusza w podróż do Tomska. Poza pracą Gotfryd Ossowski wygłaszał kilkukrotnie referaty prezentujące jego wyniki badań na terenie Galicji i Imperium Rosyjskiego, jak również podejmuje terenowe prace badawcze. Niestety wiele planów Ossowskiego nie doczekało się realizacji. Badacz zmarł nagle 16 (28) kwietnia 1897 r. na tyfus i wskutek komplikacji, jakie spowodowało równoczesne zapalenie płuc.
 
Oprac. na podstawie:
Jacek Woźny, Szkic do portretu zbiorowego archeologów z regionu kujawsko-pomorskiego, „Prace Komisji Historii Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego” t. 20, red. Z. Biegański i Wł. Jastrzębski, Bydgoszcz 2007, s. 11-28.
Jan Chochorowski, Gotfryd Ossowski (1835–1897) – niespokojny duch XIX-wiecznej archeologii [w:] Nasi Mistrzowie. Instytut Archeologii UR, red. M. Rybicka i M. Rzucek, Rzeszów 2016, s. 9-58.