Opublikowano 03 września 2024
PRZYBYSZEWSKI Stanisław Feliks
(1868-1927), pisarz, poeta, dramaturg, nowelista okresu Młodej Polski, skandalista, przedstawiciel cyganerii krakowskiej i nurtu polskiego dekadentyzmu.
Urodził się 7 maja 1868 r. w Łojewie pod Inowrocławiem w rodzinie nauczycielskiej. W wieku 13 lat rozpoczął naukę w toruńskim gimnazjum, a następnie w Wągrowcu, gdzie uzyskał świadectwo dojrzałości w 1889 r. Wyjechał do Berlina, gdzie w tym samym roku podjął studia architektoniczne, a w następnym medyczne. Nie ukończył żadnego z podjętych kierunków studiów, ponieważ za udział w ruchu robotniczym został aresztowany i następnie wydalony z uczelni w 1893. Równocześnie angażował się w życie nowych ruchów artystycznych oraz intelektualnych Berlina. Poznał m.in. Tadeusza Micińskiego, Augusta Strindberga, Ola Hanssona, Carla Ludwiga Schleichera, Richarda Dehmela, Alfreda Momberta, Edvarda Muncha. W Berlinie utrzymywał się z wykonywania dorywczych zajęć, ale także współpracował z redakcjami kilku czasopism, m.in. Gazety Robotniczej”, „Die Fackel” oraz „Pan”. W maju 1891 związał się z przyjaciółką z Wągrowca Martą Foerder, z którą miał troje dzieci. Zmarła popełniając samobójstwo w roku 1896 r., co było spowodowane brakiem miłości ze strony Przybyszewskiego. Równolegle spotykał się z norweżką Dagny Juel. Razem stworzyli parę, która skupiała wokół siebie artystów berlińskiej cyganerii. Z tego związku zrodziło się dwoje dzieci. Na przełomie XIX i XX w. Przybyszewski wrócił do rodzinnego kraju. W 1898 r. objął redakcję „Życia”, stając się artystycznym przywódcą Młodej Polski. W tym okresie zaprzyjaźnił się z Tadeuszem Boyem-Żeleńskim, ale miał także kolejne romanse i próby zawarcia związków małżeńskich m.in. z żoną Jana Kasprowicza Jadwigą. Przed wybuchem Wielkiej wojny podróżował po Rosji, Niemczech, ale także próbował osiąść w Toruniu, Bydgoszczy i Zakopanem, ale bezskutecznie. Wreszcie w okresie międzywojennym z Warszawy otrzymał propozycję pracy w kancelarii cywilnej prezydenta RP, Stanisława Wojciechowskiego. W listopadzie 1924 zamieszkał na Zamku Królewskim w małym mieszkaniu z pracownią. Twórczość Przybyszewskiego nie budziła w owym czasie aprobaty – dorabiał odczytami o literaturze (zwłaszcza na temat twórczości Kasprowicza), z którymi jeździł po Polsce. Do najważniejszych jego utworów wymienić należy: Synowie ziemi, Mocny człowiek, Homo sapiens, ponadto Śluby, Śnieg oraz Matka i Złote runo. Przybyszewskiego uważa się za prekursora dwudziestowiecznego satanizmu intelektualnego, ale także za wiodącego twórcę okresu Młodej Polski. Z powodu braku pieniędzy[22] w 1927 Przybyszewski powrócił na ojczyste Kujawy, osiadając na zaproszenie Józefa Znanieckiego w dworku w Jarontach pod Inowrocławiem, gdzie zmarł 23 listopada 1927 r.
Opracowane na podstawie:
[Internet: Gusowski A., https://www.porta-polonica.de/pl/atlas-miejsc-pami%C4%99ci/stanislaw-przybyszewski-1868-1927]