Opublikowano 03 września 2024
RACZKIEWICZ Władysław
(1885-1947), polski działacz polityczny, społeczny, wojskowy, uczestnik I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej, minister spraw wewnętrznych, senator i marszałek Senatu, wojewoda (m.in. pomorski), prezydent RP na uchodźstwie.
Urodził się 28 stycznia 1885 w Kutaisi, na terenie współczesnej Gruzji, dawniej stanowiącej część Imperium Rosyjskiego. Był synem. Jego ojciec Józef był sędzią, matka Ludwika pochodziła z Łukaszewiczów. Na Kaukazie znaleźli się w wyniku represji carskich. W 1903 ukończył gimnazjum w Twerze. Podjął następnie studia w zakresie prawa i matematyki na Uniwersytecie Petersburskim. Działał w jawnych i konspiracyjnych organizacjach młodzieżowych (Organizacji Młodzieży Narodowej i Związku Młodzieży Polskiej „Zet”). Uciekając przed represjami politycznymi przeniósł się do Dorpatu, gdzie w 1911 ukończył miejscowy uniwersytet. Po ukończeniu studiów prawniczych rozpoczął pracę adwokacką w Mińsku. W 1914 r. został zmobilizowany do armii rosyjskiej w stopniu chorążego. Po wybuchu rewolucji lutowej (1917 r.) organizował jednostki polskie w Rosji. Był członkiem Polskiego Wojskowego Komitetu Wykonawczego oraz Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego. Rok później prezesem Rady Naczelnej Polskiej Siły Zbrojnej z siedzibą w Kijowie, a następnie kierownikiem Wydziału Wojskowego powstałego w Warszawie Komitetu Obrony Kresów Wschodnich. W 1918 r. bronił Mińska przed bolszewikami, w 1920 r. dowodził ochotniczym oddziałem walczącym o Wilno. W okresie czerwiec-listopad 1921 r. był ministrem spraw wewnętrznych w rządzie Wincentego Witosa. Następnie, do sierpnia 1924 r. był wojewody nowogrodzkim. Od czerwca 1925 r. do maja 1926 roku, ponownie, sprawował funkcję ministra spraw wewnętrznych. Po przewrocie majowym, od maja 1926 r. do grudnia 1930 roku, był wojewodą wileńskim. W listopadzie 1930 r. został wybrany, z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, senatorem. W grudniu 1930 roku został marszałkiem Senatu. Od października 1935 r. do czerwca 1936 r. ponownie zasiadał w rządzie, jako minister spraw wewnętrznych. Od lipca 1936 r., do czasu emigracji, był wojewodą pomorskim. Jedną z najważniejszych inicjatyw Raczkiewicza jako wojewody pomorskiego było dążenie do zmiany granic administracyjnych województwa, co udało się wcielić w życie 1 kwietnia 1938 r. W latach 1937-1938 zabiegał o budowę Muzeum Ziemi Pomorskiej – instytucji planowanej jako czołowa placówka muzealna na Pomorzu. Zdołano nawet wybudować gmach muzeum – obecnie stanowiący siedzibę Wydziału Matematyki i Informatyki UMK przy ul. Fryderyka Chopina w Toruniu. Od 1934 r. pełnił obowiązki prezesa Światowego Związku Polaków z Zagranicy. W okresie międzywojennym zasiadał także w składzie Kapituły Orderu Odrodzenia Polski. Po załamaniu się polskiej obrony w wyniku agresji niemieckiej 12 września 1939 rząd powierzył mu misję zorganizowania w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej pomocy tamtejszej Polonii dla ludności okupowanego kraju. 17 września 1939 r. przekroczył granicę rumuńską w Kutach, po czym podjął podróż do Paryża, gdzie dotarł dn. 27 kwietnia. Tam, 30 września, na podstawie konstytucji kwietniowej z 1935 r., został mianowany następcą, internowanego w Rumunii, prezydenta Ignacego Mościckiego. Na początku pełnienia tego urzędu zrezygnował z części uprawnień prezydenckich na rzecz premiera rządu, Władysława Sikorskiego w myśl umowy paryskiej. Na początku grudnia 1939 r., wraz z całym rządem, przeniósł się do Angers. Następnie, w czerwcu 1940 r., tuż przed kapitulacją Francji, na pokładzie krążownika Royal Navy, wraz z rządem, udał się do Wielkiej Brytanii. 18 grudnia 1942 roku, po przybyciu z kraju kuriera – Jana Karskiego, napisał dramatyczny list do papieża Piusa XII, prosząc go by wziął w obronę mordowanych Polaków i Żydów. Jako prezydent II RP był uznawany na arenie międzynarodowej do ustaleń konferencji jałtańskiej, tj. 5 lipca 1945 r., Zmarł 6 czerwca 1947 roku w Ruthin w Walii, na białaczkę. Pochowany został na Cmentarzu Lotników Polskich w Newark w Wielkiej Brytanii. Po latach, dn. 12 listopada 2022 r., zostały sprowadzone jego szczątki oraz dwóch innych prezydentów RP na uchodźstwie: Augusta Zaleskiego i Stanisława Ostrowskiego. Tego samego dnia w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie odbyły się uroczystości pogrzebowe m.in. z udziałem prezydenta Andrzeja Dudy i premiera Morawieckiego oraz pochówek w nowo powstałym Mauzoleum Prezydentów RP na Uchodźstwie.
Opracowane na podstawie:
[Internet: https://kujawsko-pomorskie.pl/rok-wladyslawa-raczkiewicza/biografia-wladyslawa-raczkiewicza/; dostęp: 15.04.2024 r.]