Zamek krzyżacki w Brodnicy
Brodnica, powiat brodnicki
Zamek krzyżacki w Brodnicy, fot. Szymon Zdziebło dla UMWKP
Budowę zamku krzyżackiego w Brodnicy rozpoczęto na początku XIV w. Była to założona na planie kwadratu siedziba komtura zakonnego, z której do naszych czasów zachowała się przede wszystkim 50-metrowa wieża.
W okresie swej świetności zamek w Brodnicy należał do największych zamków konwentualnych w ziemi chełmińskiej. Obok wieży umieszczona była brama, do której można było się dostać poprzez most zwodzony. Pomiędzy miastem i zamkiem znajdowało się przedzamcze. Po zwycięstwie pod Grunwaldem w 1410 r. zamek w Brodnicy po krótkiej obronie został poddany wojskom króla Jagiełły, jednak już po kilku latach ponownie należał do Krzyżaków.
Do rozbudowy i modernizacji fortyfikacji zamku doszło w 1415 r. za sprawą Mikołaja Fallensteina. Do 1466 r. znajdował się on w granicach władztwa zakonnego, od II pokoju toruńskiego wchodził już w skład Królestwa Polskiego, choć zaciężni czescy opuścili go dopiero pod koniec lat 70. XV w. W 1550 r. zamek został mocno uszkodzony przez pożar, jednak szybko został odbudowany, głównie dzięki staraniom ówczesnego starosty brodnickiego Rafała Działyńskiego.
Na początku XVII w. na zamku brodnickim zaczęła rezydować Anna Wazówna, ówczesna posiadaczka starostw golubskiego i brodnickiego. W połowie tego stulecia zamek uległ zniszczeniom w okresie wojny polsko-szwedzkiej. W kolejnych latach przez krótki okres był koszarami konfederatów barskich. W czasie rozbiorów, decyzją zaborcy pruskiego od 1785 r. rozpoczęła się rozbiórka murów miejskich i zamku. Powstrzymał ją dopiero w 1842 r. król Fryderyk Wilhelm IV.
Współcześnie pozostałości zamku są wykorzystywane przez Muzeum Regionalne w Brodnicy. W piwnicach zamku zlokalizowane są ekspozycje muzealne, wieża zaś funkcjonuje jako punkt widokowy.
Krzyżacki Zamek Bierzgłowski
Zamek Bierzgłowski, gmina Łubianka, powiat toruński
Zamek Bierzgłowski, fot. Daniel Pach dla UMWKP
Gotycka warowania w położonej ok. 10 km na północny zachód od Torunia miejscowości Zamek Bierzgłowski, jest jednym z najstarszych zamków krzyżackich w Prusach.
Posiada trzy kondygnacje i budowany był od 2. poł. XIII do pocz. XIV w. z cegły i kamienia, na miejscu wcześniejszego grodu, który został zniszczony przez Litwinów. Składa się z dwuskrzydłowego zamku głównego, przedzamcza oraz wieży bramnej. Pełnił funkcję obronnej siedziby konwentu zakonnego z komturem bierzgłowskim na czele. Krzyżacy władali nim do 1454 r. Od XVI do XIX w. pieczę nad zamkiem sprawowały władze miejskie Torunia, następnie zaś pozostawał on w rękach prywatnych. Kilkakrotnie niszczyły go pożary. W okresie międzywojennym należał do biskupstwa chełmińskiego, po wojnie zaś urządzono tu Dom Pomocy Społecznej.
Od 2001 r. siedzibę ma tu Diecezjalne Centrum Kultury organizujące m.in. rekolekcje, koncerty i wykłady. Szczególnie cenna jest zachowana do dziś ceramiczna płaskorzeźba przedstawiająca trzech rycerzy, która uchodzi za jedno z najważniejszych tego typu dzieł w Europie z przełomu XIII/XIV w.