Przykłady budownictwa Olendrów w województwie kujawsko-pomorskim
Chrystkowo, powiat świecki
Ziemie polskie przez stulecia były miejscem na którym współegzystowały różne nacje, grupy etniczne i wyznaniowe. Jedną z najbardziej charakterystycznych grup zamieszkujących region byli menonici. Wyróżniała ich nie tylko inna religia, obyczaje czy organizacja życia społecznego, ale także specyficzna forma budowanych przez nich domów i osad.
Jedną z zachowanych domów menonickich jest ten znajdujący się w Chrystkowie. Został wybudowany w 2. połowie XVIII w. i jest to charakterystyczny dla ludności olenderskiej dom podcieniowy łączący funkcje magazynowe, gospodarcze i mieszkalne. Chata była centrum dużego gospodarstwa, na terenie którego znajdowało się kilka innych budynków gospodarczych.
Od 1995 roku miejsce to pełni funkcję Ośrodka Dydaktyczno-Muzealnego Zespołu Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego. Wewnątrz chaty zgromadzono eksponaty związane z działalnością i codziennym życiem mieszkańców okolicznych wsi. W pobliżu chaty odtworzono suszarnię i przechowalnię do owoców oraz założono kolekcję i szkółkę starych odmian drzew owocowych. Miejsce to jest również bogate w wydarzenia kulturalne. Na terenie Ośrodka organizowane są m.in. „Urodziny Chaty”, „Święto Miodu” i „Wieczory menonicie”. Wydarzeniem na stałe wpisującym się już w kalendarz kulturalny tego miejsca jest organizowany pod koniec czerwca „Weekend z mennonitami” oferujący pokaz codziennego życia, obyczajów i kultury menonickiej.
W sąsiedztwie obiektu od 2007 r. funkcjonuje gospodarstwo agroturystyczne oferujące turystom pokoje gościnne oraz tradycyjną kuchnię regionalną.
Luszkowo, powiat świecki
Historię najlepiej jest poznawać poprzez jej doświadczanie jak największą ilością zmysłów. Zwłaszcza tą, która łączy się z tak bogatymi kulturami jak menonicka. Taką możliwość będą mieli wszyscy odwiedzający jedyną menonicką chatę zachowaną we wsi Luszkowo.
Powstała ona w 1801 r. i jest to prosta budowla na planie prostokątna wykonana z drewnianych ociosanych bali. Podobnie jak większość domów menonickich chata łączyła ze sobą funkcje mieszkalne z gospodarczymi i magazynowymi. W porównaniu do wielu innych budowli tej społeczności nie występują tu charakterystyczne podcienie. Zaplecze chaty stanowią m.in. kuźnia i spichlerz wraz z wyposażeniem.
Wyróżnia się natomiast to miejsce niezwykła możliwością wypoczynku w tym miejscu. Prowadzony tu pensjonat umożliwia nie tylko nocleg i spędzanie wolnego czasu w odrestaurowanej XVIII-wiecznej chacie, ale także kosztowanie lokalnych produktów i przetworów. Przybywając do chaty w Luszkowie można dotknąć zgromadzonych tu zabytkowych przedmiotów codziennego użytku, wysłuchać opowieści gospodarza, skosztować tradycyjnej kuchni. Można również zobaczyć jak wyglądała ówczesna pracownia kowalska oraz jak przechowywano zbiory w spichlerzach.
Słynne w okolicy są również produkowane tu krówki z prawdziwej śmietanki o różnych smakach, syropy lecznicze, konfitury, pierniki oraz inne wypieki. Przybywając tutaj nie tylko można przenieść się w czasie do świata menonitów, ale także obcować z przyrodą i odpocząć.