Megality w Sarnowie
Sarnowo, gmina Lubraniec, powiat włocławski
Megality w Sarnowie, fot. Mikołaj Kuras dla UMWKP
Nie wiele jest stanowisk, łączonych z kulturami sprzed tysięcy lat, które tak mocno wpisywałyby się w krajobraz Kujaw, jak grobowce megalityczne. W sposób szczególny na wyróżniają się z tej grupy te odkryte w okolicy współczesnego Sarnowa.
Przeprowadzone badania archeologiczne pozwoliły zadokumentować dziewięć grobowców, które zostały wzniesione najprawdopodobniej przez społeczność kultury pucharów lejkowatych ponad 5 500 lat temu. Wyjątkowość grobowców z Sarnowa wynika z wielu ważnych odkryć, które ich badania przyniosły. Pod jedną z komór grobowych znalezione zostały najstarsze na terenie Polski ślady orki. Były to poprzeczne i podłużne bruzdy szerokie na 10 cm. Zamieszkujący te tereny rolnicy wykorzystywali do orania radło, które było ciągnięte przez woły.
Na uwagę zasługuje również odkrycie wewnątrz jednego z nasypu pochówku kobiety. Odkrycie to uważane jest za wyjątkowe, ponieważ grobowce megalityczne występujące na terenie Kujaw były przeważne przeznaczone dla mężczyzn. W związku z tym uważa się, że pochowana kobieta mogła zajmować wyjątkową pozycję wśród ówczesnego społeczeństwa. Ponadto pozyskano dość liczne zabytki ceramiczne, kościane i krzemienne.
Po zakończeniu badań wykopaliskowych grobowce zostały zrekonstruowane. Obecnie są przedmiotem ochrony. W tym celu utworzony został rezerwat archeologiczny, do którego odwiedzenia gorąco zachęcamy.
Megality w Wietrzychowicach
Wietrzychowice, gmina Izbica Kujawska, powiat włocławski
Megality w Wietrzychowicach, fot. Mikołaj Kuras dla UMWKP
Nie ma w Polsce i w Europie wielu podobnych miejsc, jak kompleks grobowców megalitycznych z Wietrzychowic. Większość tego typu obiektów na przestrzeni stuleci zostało rozebranych lub zniszczonych przez rozwijające się miasta, wsie czy pola uprawne. Stąd też zachowanie aż pięciu tego typu obiektów w jednym miejscu jest najlepszym dowodem wyjątkowości tego miejsca.
Tworzą je wydłużone trapezowate nasypy ziemne z obstawą kamienną, wykonaną z różnej wielkości głazów polodowcowych. Od strony szerszego boku grobowce, w niektórych przypadkach, miały zachowane negatywy po słupach drewnianych, które mogły być elementem konstrukcji jakiejś budowli wewnątrz grobowca, łączącej wejście do megalitu z komorą grobową. Stąd też od strony czołowej występują przerwy w obstawie kamiennej, mogące być śladem po wejściu do komory mogącej służyć praktykom kultowym. Wewnątrz grobowców znajdowały się pojedyncze, rzadziej podwójne pochówki osób, najprawdopodobniej mogących stanowić część lokalnych elity. Są one ubogo wyposażone w dary grobowe.
Grobowce powstały ponad 5 500 lat temu i są łączone z rozwojem społeczności kultury pucharów lejkowatych. Przez stulecia megality były największymi konstrukcjami wzniesionymi przez człowieka na terenach obecnej Polski. Długość największego z nich przekracza ponad 110 m. Ze względu na swój wyjątkowy charakter obszar stanowiska oraz jego najbliższe otoczenie zostało objęte prawną ochroną poprzez utworzenie Parku Kulturowego Wietrzychowice.