Kałdus to jeden z największych ośrodków związanych z początkami państwowości Polski i procesem chrystianizacji na tych terenach. Prowadzone od wielu lat wykopaliska i badania archeologiczne przyniosły odkrycie tysięcy artefaktów, które stanowią cenny zbiór archeologiczny.
Kałdus to zarazem jeden z najważniejszych ośrodków osadniczych na tym terenie w historii, co wynikało m. in. z jego strategicznego położenia (usytuowany był na przecięciu ważnych szlaków komunikacyjnych i handlowych). W skład osady wchodziły: grodzisko z wałem obronnym, osada podgrodowa (rzemieślniczo-handlowa), osada wiejska oraz cmentarzysko (stanowiące jedno z największych nekropolii wczesnośredniowiecznych). Drewniany gród funkcjonował tu już w okresie VIII-IX wieku. Jednak największy rozkwit ośrodka przypadł na okres panowania pierwszych Piastów. W I w. XI wieku na terenie grodu rozpoczęto budowę wczesnoromańskiej bazyliki z granitu i wapienia, której jednak nigdy nie ukończono (kamienne ściany wzniesiono jedynie do wysokości około 1 m). Fundatorem świątyni był najprawdopodobniej Kazimierz Odnowiciel. Duże gabaryty budowli wskazują, że miejsce to najprawdopodobniej pełnić miało funkcję ośrodka kultu i rozpowszechniania nowej wiary i być elementem zaplanowanej chrystianizacji Pomorza Wschodniego.
Osada w Kałdusie była bardzo rozwinięta gospodarczo i miała kontakty z odległymi ośrodkami z Rusi, Skandynawii, Wysp Brytyjskich i innych obszarów Europy Zachodniej, co potwierdzają wieloletnie prowadzone na tym obszarze wykopaliska i badania archeologiczne. Tysiące odnalezionych tu artefaktów takich jak: spinki, sprzączki, naczynia broń, zabawki, grzebienie, amulety, naczynia liturgiczne czy biżuteria, obrazują życie oraz migrację ludności z epoki wczesnego średniowiecza, ale także zderzenie dwóch odrębnych kultur: pogaństwa i chrześcijaństwa.