Kalwaria Pakoska w Pakości
Pakość, gmina Pakość, powiat inowrocławski
Kalwaria Pakoska, fot. UMWKP
Pakość to niewielkie miasteczko położone nad rzeką Noteć. Od XVII wieku jest rozpoznawalnym ośrodkiem kultu religijnego. Wzorując się na topografii Jerozolimy, na terenie miasta wkomponowano 24 kaplice i kościół Ukrzyżowania. Całość tworzy dwie drogi procesyjne: Drogę Pojmania i Drogę Krzyżową.
Pomysłodawcą utworzenia Kalwarii Pakoskiej był ks. Wojciech Kęsicki. Od XVI do połowy XIX wieku opiekę duszpasterską nad kalwarię sprawowali franciszkanie. W wyniku I rozbioru polskiego Pakość znalazł się w granach Królestwa Prus. W 1832 roku rząd pruski dokonuje kasaty zakony. Mimo to, kalwaria pakoska nadal pełniła funkcję religijną – odbywały się coroczne celebracje i organizowane były pielgrzymki. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę rozpoczęto prace renowacyjne. W 1931 roku do Kalwarii Pakoskiej powrócili franciszkanie. II wojna światowa doprowadziła do znaczących zniszczeń materialnych oraz represji wobec zakonników. Po 1945 roku opiekę nad kalwarią sprawował ks. Henryk Kania. Dopiero w latach 70. XX wieku ponownie franciszkanie wracają do Pakości. Parafia p.w. Pana Jezusa Ukrzyżowanego i Matki Bożej Bolesnej w Pakości została erygowana 6 listopada 1975 roku przez prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego.
Najwięcej pątników przybywa do Pakości podczas odpustów w święto Podwyższenia Krzyża Świętego (14 września) oraz w dawne święto Znalezienia Krzyża Świętego (niedziela po 3 maja). W 2013 roku utworzony „Park Kulturowy – Kalwaria Pakoska”. Współcześnie jest elementem promocji dziedzictwa kulturowego Kujaw i Pałuk.
Sanktuarium Matki Boskiej Skępskiej w Skępem
Skępe, gmina Skępe, powiat lipnowski
Sanktuarium w Skępem, fot. Daniel Pach dla UMWKP
Skępe, lokowane na prawie chełmińskim w 1445 r. przez Mikołaja Kościeleckiego h. Ogończyk to niewielkie miasteczko na ziemi dobrzyńskiej położone nad jeziorami, otoczone lasami i polami. W XIV i XV wieku w okolicach Skępego dochodzi do cudów i objawień Marii Boskiej. Pod koniec XV wieku Mikołaj Kościelecki sprowadza do Wymyślina bernardynów z Koła nad Wartą i funduje klasztor. W XV wieku klasztor był drewniany. Budowę murowanego kościoła i klasztoru rozpoczęto w roku 1508-1510.
Szczególnym obiektem w kościele jest figura Matki Boskiej Skępskiej to typ Służebnicy Pańskiej, czyli kilkunastoletniej dziewczyny oddanej na służbę do świątyni. Statua jest z polichromowanego drewna lipowego. Ma 96 cm wysokości. Autorem figury jest nieznany rzeźbiarz pochodzący z XV-wiecznych snycerzy poznańskich. W 1755 roku odbyła się uroczystość ukoronowania figury. Do rzeźby wykonano półksiężyc ze srebrnej blachy. Fundatorami złotej korony byli mieszkańcy Skępego i okolic. W 1980 korona została skradziona, a w 1984 roku dokonano uroczystej rekoronacji figury. Statua ta znajduje się w głównym ołtarzu w kościele Ojców Bernardynów w Skępem. Matka Boska Skępska jest patronką par niemogących mieć dzieci. Matka Boska Skępska określana jest jako Królowa Kujaw, Mazowsza i Ziemi Dobrzyńskiej.
Od XV wieku Skępe jest miejscem pielgrzymek. Obecnie w Święto Matki Boskiej Skępskiej (8 września) do sanktuarium przybywają pątnicy z całej Polski. Jedna z liczniejszych grup pielgrzymów to mieszkańcy Płocka. W 1851 roku miasto nawiedziła epidemia i w podziękowaniu za łaskę ocalenia przysięgli, że każdego roku będą pielgrzymować do Skępego. Pielgrzymowanie do sanktuarium w Skępem to wciąż żywa tradycja, a 8 września to ważne święto dla lokalnej społeczności.