Opublikowano 03 września 2024
CHAŁUPIEC Apolonia
(1897-1987), polska aktorka teatralna i filmowa, międzynarodowa gwiazda kina niemego, znana jako Pola Negri.
Urodziła się prawdopodobnie 3 stycznia 1897 r. w Lipnie w rodzinie drobnomieszczańskiej. Ojciec Jerzy był rzemieślnikiem pochodzenia słowackiego, a matka Eleonora z Kiełczewskich zajmowała się domem. Dość szybko straciła kontakt z ojcem, który albo został aresztowany przez rosyjskie władze i wywieziony na Syberie, albo porzucił jej matkę. W 1902 r. wraz z matką przeprowadziła się do Warszawy, gdzie zaczęła pobierać lekcje tańca. Zadebiutowała w 1908 r. w „Jeziorze łabędzim”, a następnie zwróciła na siebie uwagę partią solową w balecie „Coppelia”. Dzięki protekcji Kazimierza Hulewicza, wicedyrektora Warszawskich Teatrów Rządowych, w 1911 roku dostała się do Szkoły Aplikacyjnej (aktorskiej) i po roku nauki zadebiutowała jako Pola Negri na scenie Teatru Małego w roli Anieli w „Ślubach panieńskich” Aleksandra Fredry. Kiedy Ryszard Ordyński, wystawiał w Warszawie pantomimę „Sumurun”, Hulewicz polecił mu swoją protegowaną, a jej role zyskała bardzo dobre recenzje, stając się tym samym ulubienicą Warszawy. Aleksander Hertz, właściciel najważniejszej wówczas polskiej wytwórni filmowej, zaproponował jej angaż do filmu. Nakręciła dla niego osiem obrazów, w większości w jego reżyserii. Pierwszym filmem Negri była „Niewolnica zmysłów” (1914) Jana Pawłowskiego według scenariusza Hulewicza. Po zajęciu Warszawy przez wojska niemieckie w trakcie I wojny światowej filmy z jej udziałem były wyświetlane także na terenie Niemiec. Rok później zatrudniony w berlińskim Deutsches Theater Ordyński zaprosił ją do nowej wersji „Sumurun”, którą miał wystawić sam Reinhardt. Jej kariera aktorska przeniosła się z Warszawy do Berlina, a w trakcie pierwszej podróży poznała swojego późniejszego męża, podporucznika straży granicznej Eugeniusza Dąmbskiego. Zamieszkała u rodziny Dąmbskich w Sosnowcu przez kilka lata, aż do rozwodu w 1922 r. W lipcu 1920 roku kupiła kamienicę w Bydgoszczy, w której zamieszkała jej matka. Kontakt z reżyserem niemieckim Ernstem Lubitschem okazał się przełomowy dla jej kariery i Ernsta Lubitscha. Film „Oczy mumii Ma” (1918) był punktem kulminacyjnym kariery aktorki. Następne sukcesy przyszły także dzięki filmom „Carmen” (1918), „Madame Du Barry” (1919) i „Sumurun” (1920). W 1923 przybyła do Hollywood i wystąpiła w filmach: „Hiszpańska tancerka”, „Cesarzowa”, „Hotel Imperial”, „Miłość aktorki” i wielu innych. W Stanach Zjednoczonych została gwiazdą kina niemego i symbolem pożądania, do czego przyczyniły się także głośne romanse z innymi gwiazdami kina, m.in. Charlie Chaplinem. Wraz ze wzrostem popularności kina dźwiękowego jej kariera zaczęła się kończyć, gdyż nie miała odpowiednich walorów głosowych oraz akcentu do rejestracji audio. Powróciła do Niemiec, gdzie kontynuowała karierę. Po dojściu do władzy nazistów minister propagandy Joseph Goebbels zakazał angażowania jej do filmów z powodu rzekomo żydowskiego pochodzenia. Uwolniona od podejrzeń w wyniku osobistej interwencji Adolfa Hitlera, który był jej wielbicielem, zagrała ponownie w filmach: „Mazurka” (1935), „Moskau-Shanghai” (1936), „Madame Bovary” (1937), „Tango Notturno” (1937), „Die fromme Lüge” (1938) i „Die Nacht der Entscheidung” (1938). Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej powróciła do Stanów Zjednoczonych. Wystąpiła jeszcze w kilku filmach, jak „Hi Diddle Diddle” (1943) i „Księżycowe prządki” (1964). Po wojnie jej kariera aktorska dobiegła końca, ale dzięki swojej firmie żyła w dostatku. Pozostałą w Stanach Zjednoczonych, gdzie zamieszkała w San Antonio w Teksasie. W 1970 opublikowała wspomnienia „Pamiętnik gwiazdy” (wydanie polskie 1976). Zmarła 1 sierpnia 1987 r. w wieku 90 lat w San Antonino. Została pochowana na Calvary Cemetery w East Los Angeles.
Opracowane na podstawie:
Konrad J. Zarębski, Pola Negri 3.01.1897—1.08.1987 [Internet: https://culture.pl/pl/tworca/pola-negri; dostęp: 15.04.2024 r.]