Opublikowano 17 sierpnia 2022
CZARLIŃSKI Adam Leon Michał Schedlin h. własnego
(1870 – 1956), ziemianin, działacz narodowy.
Ur. w Zakrzewku w powiecie toruńskim. Uczył się w gimnazjum w Toruniu, a od 1890 r. studiował rolnictwo i ekonomię w Berlinie. Od 1885 r. sekretarz zarządu Towarzystwa Rolniczego w Chełmży. W 1898 r. przejął rodzinny majątek w Zakrzewku. W tym samym roku zawarł związek małżeński z Marią Aubracht-Prądzyńską, czynnie angażującą się w późniejszych latach w działalność społeczną. Doczekali się pięciorga dzieci. W kolejnych latach Czarliński aktywnie działał w kółkach rolniczych, biorąc udział także przy ich zakładaniu. Był poza tym członkiem Towarzystwa Naukowego w Toruniu, Powiatowego Komitetu Wyborczego w Toruniu i Towarzystwa Czytelni Ludowych, z ramienia którego od 1911 do 1919 r. był bibliotekarzem powiatowym w Toruniu. By zapobiec kolonizacji pruskiej w 1913 r. kupił majątek Owieczkowo niedaleko Wąbrzeźna. Zaangażował się też w walkę o przyłączenie Pomorza do Polski. W 1918 r. utworzył w Toruniu Straż Ludową i został prezesem Powiatowej Rady Ludowej. W jego dworze w Zakrzewku miał miejsce punkt przerzutowy ochotników do Armii Wielkopolskiej i Wojska Polskiego. W 1919 r. na krótko aresztowany przez Niemców. Od tego roku delegat polskiego rządu przy landracie pruskim w Toruniu. W okresie tym angażował się także w powołanie oddziału żandarmerii polskiej. W 1920 r. został komisarycznym starostą powiatu toruńskiego, a w rok później starostą tego powiatu, przystępując przede wszystkim do akcji organizacji i polonizacji urzędów. W trakcie wojny polsko-bolszewickiej dostarczał m.in. konie dla armii oraz sam zorganizował i opłacał oddział konny. W związku z zaangażowaniem w pracę urzędniczą, sprzedał w 1926 r. Owieczkowo. W tym samym roku przeniósł się do Grudziądza, gdzie do 1929 r. również był starostą powiatowym. W jego majątku w Zakrzewku gościł m.in. gen. Józef Haller. Czarliński działał również społecznie, także już po emeryturze m.in. w Pomorskiej Lidze Ochrony Powietrznej Państwa czy Towarzystwie Miłośników Sceny Narodowej, Pomorskim Towarzystwie Opieki nad Dziećmi, a także jako akcjonariusz cukrowni w Chełmży. Był też odznaczany, m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. W trakcie II wojny światowej kilkakrotnie aresztowany. W 1943 r. musiał wraz z rodziną opuścić majątek w Zakrzewie i osiadł w majątku Borek w powiecie toruńskim. Po wojnie na krótko wrócił do Zakrzewka, ale wywłaszczony przez władze państwowe resztą życia spędził w Chełmży, gdzie zmarł 30 IV 1956 r. Spoczął w grobowcu rodzinnym w Papowie Toruńskim.
 
Oprac. na podstawie:
Piotr Krzysztof Kuty, Czarliński Adam Leon Michał Schedlin, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. K. Mikulskiego, t. 2, Toruń 2000, s. 60-62.