Opublikowano 18 września 2023
PAWLAK Marian Zdzisław
(1935 – 2016), historyk, badacz dziejów szkolnictwa Kujaw i Pomorza
Urodził się dnia 10 lipca 1935 r. w Nowinach w powiecie włocławskim. Był synem Konstantego i Anny z Raczkowskich. W roku 1942 rodzina Pawlaków przeprowadziła się do Kolonii Borzymie, gdzie mieszkali do 1944 r. W ostatnim roku okupacji mieszkali w jednym z czworaków w folwarku Borzymie, a do Nowin wrócili w styczniu 1945 r. – wówczas też Marian Pawlak rozpoczął naukę w Szkole Podstawowej w Nowinach. Po jej ukończeniu w 1950 r. podjął naukę w Liceum im. Ziemi Kujawskiej we Włocławku, gdzie w 1955 r. uzyskał świadectwo dojrzałości. W tym samym roku rozpoczął studia historyczne na UMK, które ukończył w 1960 uzyskując stopień magistra. Od 25 marca do 30 czerwca 1960 r. pracował jako bibliotekarz w Książnicy Miejskiej w Toruniu, a od 16 sierpnia 1960 r. do 31 sierpnia 1961 r. był zatrudniony na stanowisku nauczyciela w Zasadniczej Szkole Zawodowej w Lipnie, gdzie uczył m.in. Lecha Wałęsę. Od 1961 r. związał się z Instytutem Historii i Archiwistyki UMK w Toruniu, gdzie pracował do 1989 r. Równolegle rozpoczął studia doktoranckie, które zakończył obroną pracy doktorskiej w zakresie historii w 1969 r. W 1967 r. ożenił się z Różą Łukaszewicz, z którą miał syna Przemysława. Zainteresowania badawcze Mariana Pawlaka obejmowały głównie historię oświaty. Skupiał się przede wszystkim na studiach akademickich wychowanków gimnazjów z terenu Pomorza Nadwiślańskiego w okresie staropolskim. Problematyka ta stała się przedmiotem jego pracy pt. „Studia uniwersyteckie młodzieży z Prus Królewskich w XVI – XVIII wieku”, na podstawie której otrzymał stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie historii w 1988 r. W kręgu jego zainteresowań znajdowała się również historia regionalna. Tytuł profesora zwyczajnego otrzymał w 1995 r. W latach 1989-2005 pracował w WSP w Bydgoszczy (obecnie UKW). W 1990 r. był jednym z twórców kierunku historycznego na późniejszym UKW. Po przejściu na emeryturę w 2005 r. podjął dodatkową pracę w Kujawsko-Pomorskiej Szkole Wyższej, gdzie był zatrudniony na stanowisku profesora zwyczajnego. W trakcie swojej wieloletniej kariery zawodowej pełnił wiele funkcji. Był m.in. przewodniczącym Rady Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego na Wydziale Humanistycznym UMK (1975-1981), kierownikiem Podyplomowego Studium Historii (1984-1989) UMK, kierownikiem Zakładu Historii Nowożytnej WSP(1989-2005) oraz wieloletni dziekanem ds. studiów zaocznych i nauki Wydziału Humanistycznego tej uczelni. Pełnił także funkcję kierownika Zakładu Podstaw Edukacji Wydziału Pedagogicznego KPSW (2006-2011) oraz dziekana na tym wydziale (2011-2012). Był autorem ponad 200 publikacji, w tym dziewięciu książek autorskich. Poza pracą naukowo-dydaktyczną Marian Pawlak angażował się w działalność wielu towarzystw i organizacji, m.in. Włocławskiego Towarzystwa Naukowego, Polskiego Towarzystwa Historycznego, Stowarzyszenia Autorów Polskich, Polskiego Towarzystwa Badań nad Osiemnastym Wiekiem czy Klubu Inteligencji Katolickiej w Toruniu. Badacz był także wielokrotnie honorowany odznaczeniami, m.in. Krzyżem kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2000), Złotym Krzyżem Zasługi (1981) czy Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1997). Zmarł 26 grudnia 2016 r. w Bydgoszczy. Pochowany został na cmentarzu parafii św. Antoniego przy ul. Owsianej w Toruniu.
 
Opracowane na podstawie:
Michał Raczkowski, Włocławski Słownik Biograficzny, red. S. Kunikowski, t. VII, Włocławek 2018, s. 123-125.