Opublikowano 28 grudnia 2022
JAKIMOWICZ Roman
(1889 – 1951), polski archeolog, profesor, twórca toruńskiej archeologii akademickiej oraz Państwowego Muzeum Archeologicznego.
Urodził się dnia 12 maja 1889 r. w Jurjewie Polskim na terenie Cesarstwa Rosyjskiego. Naukę rozpoczął w gimnazjum rosyjskim w Piotrkowie Trybunalskim, a po udziale w strajku szkolnym roku 1905 w gimnazjum polskim w Warszawie. Niedługo później został aresztowany przez carską żandarmerię za kolportaż literatury pepesowskiej (socjalistycznej). W areszcie przebywał do marca 1907 r. Po zwolnieniu z aresztu kontynuował naukę w Szkole Realnej Zrzeszenia Nauczycieli w Grodzisku Mazowieckim. Maturę zdał jako eksternista w Państwowym Gimnazjum w Symferopolu na Krymie, w tym samym roku rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym we Lwowie pod kierunkiem prof. Karola Hadaczka. W roku 1910 przeniósł się do Krakowa, gdzie studiował na Wydziale Filozoficznym
u profesorów: Włodzimierza Demetrykiewicza (prehistorię), Piotra Bieńkowskiego (archeologię klasyczną), Juliana Talko-Hryncewicza (antropologie), Jana Rozwadowskiego (językoznawstwo), Kazimierza Nitscha (językoznawstwo), Franciszka Bujaka (historię społeczno-gospodarczą) i u Ludwika Sawickiego (antropogeografię). Studia w Krakowie realizował do roku 1913. Ze względu na udział w strajku został zmuszony opuścić uczelnie i udać się do czeskiej Pragi, gdzie kontynuował studia pod kierunkiem Lubora Niederlego. Wybuch I wojny światowej zastał Romana Jakimowicza na wykopaliskach w Polsce, doprowadził do przerwania studiów i zaginięcia jego pracy doktorskiej. Mimo tych trudności Roman Jakimowicz doktoryzował się w roku 1919 na Uniwersytecie Jagiellońskim u prof. Demetrykiewicza. Równolegle nabywał doświadczenia muzealniczego. Od 1915 r. zatrudniony był na stanowisku asystenta w Dziale Archeologicznym Pracowni Antropologicznej Towarzystwa Naukowego Warszawskiego i zajmował je do końca 1918 roku, a w 1916 roku został kustoszem Muzeum Krajoznawczego w Warszawie i zajmował to stanowisko do wiosny 1920 roku. W marcu 1920 r. został powołany przez Wydział Nauki Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego na stanowisko państwowego konserwatora zabytków przedhistorycznych okręgu północnowarszawskiego i członka Prezydium Grona Konserwatorów Zabytków Przedhistorycznych, gdzie pełnił funkcję sekretarza. Kilka lat później (1923 r.) ministerstwo zleciło Romanowi Jakimowiczowi utworzenie Państwowego Muzeum Archeologicznego, którego otwarcie przypadło na 1929 r. W marcu 1934 roku Jakimowicz habilitował się u prof. Józefa Kostrzewskiego na Uniwersytecie Poznańskim na podstawie dorobku naukowego. W momencie wybuchu II wojny światowej Roman Jakimowicz przebywał w Warszawie, gdzie mimo zagrożenia doglądał zbiorów PMA. Od lutego 1940 r. nie pełnił już funkcji dyrektora i pod kara śmierci miał zakaz wstępu na teren muzeum. Od maja 1940 do października 1946 roku Roman Jakimowicz przebywał we wsi Wola Korycka pracując na roli. W połowie lutego 1946 r. badacz przyjął propozycje utworzenia Katedry Prahistorii na powstającym Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Do Torunia przeprowadził się w październiku 1946 po śmierci żony i rozpoczął organizowanie Zakładu Prahistorii. W roku 1948 Roman Jakimowicz rozpoczął zakrojone na szeroką skale prace wykopaliskowe w Kruszwicy. Prace te realizował do swojej śmierci, która nastąpiła dnia 21 stycznia w 1951 r. Został pochowany na cmentarzu św. Jerzego
w Toruniu.
 
Współcześnie w regionie upamiętniony przez:
– Sala im. Romana Jakimowicza w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu
– Nagroda za najlepszą pracę magisterską im. Romana Jakimowicza w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu
 
Oprac. na podstawie:
Krystyna Przewoźna-Armon, Życie poświęcone ochronie zabytków archeologicznych i studiom nad wczesnym średniowieczem. Roman Jakimowicz (1889 – 1951), „Slavia Antiqua”, t. 33, s. 187 – 218.
Monika Freygant-Dzieruk, Wspomnienie Romana Jakimowicza [w:] Forum Archeologii Publicznej. Popularyzacja i edukacja archeologiczna, red. P. Banasiak, M. Freygant-Dzieruk, N. Stawarz, E. Wielocha, Toruń 2020, s. 25 – 36.