Opublikowano 03 września 2024
KASPROWICZ Jan
(1860-1926), poeta, dramaturg, krytyk literacki i tłumacz.
Urodził się 12 grudnia 1860 r. w Szymborzu (obecnie część Inowrocławia). Był jednym z czternaściorga dzieci Piotra i Józefy z domu Klofta. Uczęszczał do miejscowej szkoły w Szymborzu. Z tamtego okresu pochodzi jeden z jego pierwszych utworów pt. „Bądź Polką”. Wiersz zadedykowany był Pelagii, przyjaciółce Janka, córce jego nauczyciela Andrzeja Dybalskiego. Od 1870 uczył się w pruskich gimnazjach w Inowrocławiu, gdzie należał do Towarzystwa Tomasza Zana, następnie w Poznaniu, Opolu, Raciborzu, a w 1884 uzyskał maturę w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu. Studiował filozofię i literaturoznawstwo na niemieckich uniwersytetach w Lipsku i we Wrocławiu. Najwcześniejszy wiersz o znanej dacie powstania został napisany w 1877 roku („Do Gopła”). Podczas studiów uprawiał publicystykę i poezję, współpracując z różnymi polskimi czasopismami. Debiut literacki Kasprowicza przypadł na rok 1889 (tomik „Poezje”). W 1886 ożenił się Teodozją Szymańską, jednak po kilku miesiącach małżeństwo rozpadło się. Za działalność w kółkach socjalistycznych był dwukrotnie aresztowany przez pruską policję i osadzony na pół roku w więzieniu. Po zwolnieniu w 1888 r. przeniósł się do Lwowa, gdzie spędził kolejne 35 lat życia. Zajmował się wówczas dziennikarstwem oraz publicystyką społeczną, krytycznoliteracką i teatralną. Związał się tam także z redakcją dziennika „Kurier Polski” i przez kolejne cztery (1902-1906) z redakcją dziennika „Słowo Polskie”. Przełom XIX i XX wieku był w życiu Kasprowicza czasem niebywale dramatycznym. Opuściła go ukochana żona Jadwiga, która związała się ze Stanisławem Przybyszewskim. Tragiczne przeżycia wywołały u poety głębokie załamanie psychiczne, co odbiło się w duchu i treści jego twórczości. Dwa wydane wówczas tomy hymnów: „Ginącemu światu”(1901) i „Salve Regina” (1902) były świadectwem głębokiej emocjonalnej traumy, ale i kryzysu wiary, walki z Bogiem. Już wcześniej osłabł w nim nurt pozytywistyczny oraz społeczne zaangażowanie. Trzecie, tym razem szczęśliwe małżeństwo zawarte w 1911 roku z młodszą o 19 lat Marią Bunin przyniosło poecie wewnętrzny spokój i zmianę tonacji twórczości. Pochodząca z tego czasu „Księga ubogich” jest oznaką pogodzenia się poety z Bogiem i światem. Ostatnie lata życia Kasprowicz poświęcił głównie pracy pedagogicznej – w roku akademickim 1921/22 był rektorem Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W tym czasie częste bywał w Zakopanem. Od 1923 roku zamieszkał na stałe w zakopiańskiej willi Harenda. Spędził w niej 3 ostatnie lata życia. Zmarł 1 sierpnia 1926 roku.
Opracowane na podstawie:
Artur Hutnikiewicz, Jan Kasprowicz, [w:] Młoda Polska, Warszawa 2004.