Szlak Kopernikowski / Toruń

Toruń

Obecność Torunia na Szlaku Kopernikowskim i związki Mikołaja Kopernika z tym miastem są aż zanadto oczywiste. To tu przyszły astronom się urodził, został ochrzczony oraz rozpoczął edukację. To tu znajdziemy bodaj najwięcej obiektów wprost z nim związanych i tym samym pamiętających jego czasu i nie mniej liczne przykłady miejsc upamiętniających jego samego oraz jego dzieło.

Jednym z ważniejszych miejsc na mapie miasta, które wprost związane są z najwybitniejszym z torunian, jest „Dom Kopernika”, czyli gotycka kamienica mieszczańska, a właściwie zespół dwóch kamienic zlokalizowanych na obecnej ul. Kopernika 15/17 (dawniej ulica św. Anny). Jest to przykład powszechnego w kręgu hanzeatyckim tzw. domu-składu, który jest zarazem jednym z najcenniejszych zabytków nie tylko w skali Torunia, ale całej Europy Środkowej. Od 1973 r. znajduje się tu oddział Muzeum Okręgowego. Dom należał do rodziny Mikołaja Kopernika i uchodzi za dom rodzinny astronoma, który na świat przyszedł jednak raczej w drugim z posiadanych przez rodzinę domów, przy Rynku Staromiejskim 36. Pod tym adresem znajduje się kamienica mieszczańska (obecnie Dom Towarowy PDT), zwana także w kolejnych okresach kamienicą „Glazurową” i „Pod Lwem”. Od 1468 r. połowa domu należała do Mikołaja Kopernika, ojca astronoma. Współcześnie to właśnie ją uznaje się za miejsce narodzin przyszłego autora „De revolutionibus”.

Równie ważnym miejscem, ściśle związanym z Kopernikiem jest bazylika katedralna pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty. Jest to świątynia w stylu gotyckim, budowana od XIII w. przez ponad dwa stulecia. To największy kościół w Toruniu i jednym z największych zabytków sakralnych w tym stylu w Polsce. Znajduje się tu największy w Europie Środkowej dzwon średniowieczny – Tuba Dei. Na wyposażenie składają się poza tym liczne inne obiekty o dużej wartości artystycznej (rzeźby, płyty nagrobne, epitafia, witraże, malowidła ścienne). Świątynia w 1473 r. była miejscem chrztu Mikołaja Kopernika. Astronoma upamiętnia poza tym renesansowe epitafium oraz popiersie z 1766 r. Zabytki te znajdują się w Kaplicy Kopernikowskiej.

Z Kopernikiem ściśle wiążą się też budynki zlokalizowane na ulicy św. Jana 1/3, oraz na ulicy Żeglarskiej 10/14. Pod pierwszym z tych adresów miał stać budynek szkoły parafialnej w której uczył się młody Mikołaj. Obecny budynek powstał w końcu XVII w. na potrzeby Kolegium Jezuickiego. Następnie pełnił różne funkcje, m.in. koszar wojskowych, a obecnie siedzibę ma tu Medyczno-Społeczne Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego. Pod drugim z adresów Mikołaj najpewniej również przebywał. Znajdująca się tam XV-wieczna kamienica była własnością spokrewnionych z Kopernikiem rodzin Watzenrode i von Allen. Od lat 70. XX w. funkcjonuje tu hotel i restauracja „Zajazd Staropolski”.

Jednym z najważniejszych budynków, także w czasach Kopernika, był poza tym ratusz miejski. Ten toruński należy do najokazalszych i najładniejszych gotyckich ratuszy ceglanych w Europie. Zbudowany został w XIII i XIV w. na planie kwadratu z charakterystycznym wewnętrznym dziedzińcem. Rozbudowywany był w XVII w. i przez niemal całą swoją historię był najważniejszym świeckim budynkiem publiczny w mieście. Był głównym miejscem prowadzonego handlu, siedzibą i centrum władz oraz świadkiem ważnych wydarzeń historycznych (m.in. w 1411 r. zawarto tu pierwszy pokój toruński, w 1645 r. obyło się Colloquium Charitativum, a w 1812 r. przemawiał tu Napoleon Bonaparte). Każdorazowo w trakcie obecności w mieście królów polskich, ratusz był ich tymczasową siedzibą. Tu 17 czerwca 1501 r. zmarł król Jan Olbracht. Współcześnie mieści się tu Muzeum Okręgowe z najbardziej chyba znanym obrazem przedstawiającym Mikołaja Kopernika.

Do postaci i dzieła wielkiego astronoma nawiązują też inne obiekty i instytucje w mieście. Jednym z nich jest niewątpliwie toruńskie planetarium, które mieści się w wybudowanym w XIX w. dawnym budynku gazowni miejskiej i funkcjonuje od 1994 r. 19 lutego t.r., w rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika, odbył się pierwszy pokaz zatytułowany „A jednak się kręci”. Planetarium to obecnie jeden z najbardziej rozpoznawalnych i najchętniej odwiedzanych obiektów w mieście, a także jedno z najlepiej wyposażonych i zaprojektowanych w kraju miejsc popularyzujących astronomię. Pozostając przy popularyzacji nie sposób nie wspomnieć też o działającym od 2013 r. Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy, które zajmuje zabytkowe budynki po dawnych Młynach Richtera. Jednym z głównych jego zadań jest popularyzacja osiągnieć nauki i techniki. Pracownie naukowe, jak i sale ekspozycyjne, w tym specjalnie dedykowane dzieciom, pomieszczone są na 5 tysiącach metrów kwadratowych i 6 kondygnacjach. Jedna ze stałych wystaw: „O Obrotach”, nawiązuje wprost do dzieła Mikołaja Kopernika.

Na koniec należy też wspomnieć, że imię astronoma nosi toruński uniwersytet, jedna z najlepszych uczelni w kraju, której miasteczko uniwersyteckie na Bielanach powstało w związku z 500 rocznicą urodzin swojego patrona.

Warto zobaczyć:

Bazylika Katedralna pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty

Dom Kopernika

Rynek Staromiejski 36 (miejsce urodzin Mikołaja Kopernika)

Ratusz Staromiejski

Policealne Studium Medyczne (ul. św. Jana 1/3, dawna szkoła Mikołaja Kopernika)

Zajazd Staropolski (ul. Żeglarska 10/14, Kamienica Watzenrodów, dom rodziny Kopernika)

Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy

Centrum Popularyzacji Kosmosu „Planetarium – Toruń”

Aula UMK