Monumentalne tężnie solankowe w województwie kujawsko-pomorskim
Ciechocinek, gmina Ciechocinek, powiat aleksandrowski
Liczące sobie blisko 200 lat monumentalne drewniane budowle są częścią unikatowego zespołu urządzeń przemysłowych, służących do produkcji spożywczej soli warzonej oraz wykorzystywanych w przyrodolecznictwie. Pomysł wykorzystania występujących na tych terenach złóż solanki na masową skalę pojawił się po rozbiorach Polski w drugiej połowie XVIII w., w związku z ograniczoną dostępnością soli pochodzącej z kopalni w Wieliczce i Bochni. Na mocy porozumienia zawartego z ministrem skarbu Franciszkiem Druckim-Lubeckim, do utworzenia w Ciechocinku fabryki soli zobowiązał się przedsiębiorca Konstanty Leon Wolicki. Pod jego przewodnictwem w latach 1824-1832 wybudowano pierwsze dwie tężnie projektu Jana Jakuba Graffa oraz kompleks warzelni soli.
Każda z tężni (po trzydziestu latach dobudowano trzecią) skonstruowana jest na planie wydłużonego prostokąta, razem tworząc ustawiony w kształt podkowy kompleks o łącznej długości ponad 1700 m. To tu trafia woda chlorkowo-sodowo-jodkowa, wydobywana ze zlokalizowanego w sercu Ciechocinka źródła nr 11, obudowanego charakterystyczną fontanną „Grzybek”. Solanka transportowana jest rurociągami do oddalonych o kilkaset metrów tężni, a następnie, ze znajdujących się na szczycie tężni koryt, spływa po gałązkach tarniny, wypełniających drewniane szkielety budowli. W trakcie tego procesu stopniowo odparowuje i w takiej stężonej formie przesyłana jest do budynku warzelni. Warzenie soli z solanki odbywa się do dziś wg historycznej metody, w zestawie technologicznym składającym się z podgrzewacza i panwi ogniowej, które mają formę prostopadłościennych kadzi z blachy stalowej, ustawionych nad kanałami grzewczymi. Wytrącone w procesie warzenia kryształki soli są wybierane z dna zbiorników, osuszane i przewożone do zespolonego magazynu przy pomocy oryginalnego systemu transportu zakładowego w postaci jednoszynowej kolejki wiszącej.
Zespół tężniowo-warzelniczy miał początkowo służyć wyłącznie do produkcji soli spożywczej, szybko jednak zorientowano się, że słona woda oraz aerozol wytwarzany wokół tężni i fontanny „Grzybek” mają także niezastąpione właściwości lecznicze. To odkrycie zaowocowało przekształceniem przemysłowego Ciechocinka w pełne ośrodków sanatoryjnych i turystycznych atrakcji uzdrowisko – największe w Polsce północnej.
Inowrocław, powiat inowrocławski