Pejzaże kulturowe: powiat tucholski IV
Mówią wioski
Wioski tematyczne stanowią stosunkowy młody, ale niezmiernie interesujący produkt turystyczny mający na celu przyciągnięcie turystów na tereny wiejskie. Na mapie województwa kujawsko-pomorskiego pod względem ilości takich miejsc wyróżnia się wyraźnie powiat tucholski, czemu sprzyjają zarówno warunki przyrodnicze jak i ponadprzeciętne zaangażowanie mieszkańców, którzy postanowili wykorzystać potencjał obszaru na którym żyją. Przyjrzyjmy się nieco bliżej tym inicjatywom wyruszając w podróż po jednym z piękniejszych zakątków Polski – Borach Tucholskich.
wioska grzybowa
Stworzenie wioski tematycznej nie jest z pewnością zadaniem łatwym i z założenia skazanym na sukces. Podejmujący się jednak tego wyzwania pasjonaci i miłośnicy swoich małych ojczyzn, organizując się w stowarzyszenia, dzieląc się swoim zaangażowaniem sprawiają, że często nieznane bliżej miejscowości szybko przestają być anonimowe i są w stanie przyciągnąć swoją atrakcyjną ofertą licznych turystów.
Taką ofertę przygotowano choćby w miejscowości Krzywogoniec (gm. Cekcyn), gdzie stworzono w 2005 r. pierwszą wioskę tematyczną w województwie – Wioskę Grzybową. Do jej promocji, jak mówi sama nazwa, wykorzystano grzyby, jedno z bogactw naturalnych Borów Tucholskich. Społeczność lokalna niezwłocznie przystąpiła do działania organizując m.in. Izbę Regionalną z wystawą grzybową, minirestaurację, czy też zakładając zespół teatralno-taneczny „Grzybianie”. Tworzone na miejscu produkty regionalne, z grzybami marynowanymi na czele, stały się ponadregionalnym i nagradzanym specjałem. Szczególnym miesiącem w Krzywogońcu stał się sierpień, czas wyjątkowego wydarzania jakim jest Święto Grzyba, organizowane na wybudowanym nad jeziorem amfiteatrze.
Znak zapraszający do Wioski Grzybowej, fot. KPCD
wioska górnicza
Rzesze turystów przyciąga niezmiennie Wioska Górnicza, zlokalizowana w niewielkiej Pile (gm. Gostycyn). To tu przed blisko wiekiem w sześciu kopalniach wciąż wydobywano węgiel brunatny i było to jedyne takie miejsce w Polsce północnej. Powstałe przy okazji dość przypadkowo odkrytych śladów istnienia tu niegdyś kopalń Stowarzyszenie, postanowiło wykorzystać potencjał z tym związany i stworzyć swoiste „muzeum bez ścian” – żywe muzeum XIX-wiecznej wsi górniczej. Dla licznych turystów przygotowano szereg atrakcji i usług w tym: zwiedzanie z przewodnikiem, biesiady borowiacko-śląskie, w tym „Wesele Sztygara”, barbórkową biesiadę piwną, interaktywny model kopalni czy XIX-wieczny plac zabaw. Dostępna jest także ścieżka dydaktyczna pozwalająca zapoznać się nie tylko z tematyką górniczą, ale także z przyrodą Borów Tucholskich.
Rzeźba reklamująca Wioskę Górniczą, fot. KPCD
Brama Wioski Górniczej, fot. KPCD
wioska ptasia
W Adamkowie (gm. Kęsowo) trafić możemy z kolei do Wioski Ptasiej, która zachęca do odwiedzin mottem „Przyjeżdżajcie, idźcie w krzaki, obejrzyjcie sobie ptaki”. Do wędrówki, najlepiej o świcie, zachęca wyznaczona ścieżka ornitologiczna. Można pokonać ją z profesjonalnym ornitologiem i spotkać na swojej drodze chociażby szpaka, ziębę, trznadla, kosa, bociana i modraszkę, a także dwa gatunki jaskółek. Znajduje się tu także plenerowe „Muzeum Ptaka” z wielkoformatowymi rzeźbami tych zwierząt.
Będąc w Adamkowie warto podążać również śladami Leona Wyczółkowskiego, który właśnie tu namalował kilka obrazów. Jego imię nosi obecnie aleja klonowa oraz wzgórze (178 m.n.p.m), będące najwyżej położonym punktem Borów Tucholskich. Śladami artysty podążać można również poprzez uczestnictwo w plenerach malarskich.
Jedna z rzeźb w Ptasiej Wiosce, fot. KPCD
Rzeźby w Wiosce Ptasiej, fot. KPCD
wioska borowiacka
Atrakcję turystyczną stanowi niewątpliwie także Wioska Borowiacka w Nowym Suminie (gm. Cekcyn), skupiona na kultywowaniu tamtejszych tradycji, potraw i rękodzieła. W miejscowości podziwiać można oryginalne borowiackie chaty, a odwiedzającym oferuje się m.in. warsztaty wyrobu twarogu i masła, a także przygotowania szandara i kartoflanki. Nauczyć można się tu również robienia skarpet na drutach oraz poznać tajniki regionalnego haftu. Możemy też spędzić tu czas na wspaniałej zabawie skacząc w stóg siana, a także szukając w nim ukrytych przedmiotów. W minimuzeum podziwiać można zaś tradycyjne sprzęty gospodarstwa domowego. Organizowane są tu także pokazy strzyżenia owiec oraz przędzenia wełny. Społeczność skupiona wokół tej inicjatywy bierze również cyklicznie aktywny udział w Historycznym Pochodzie Borowiaków w Tucholi.
Budynek w Wiosce Borowiackiej, fot. KPCD
Motywy borowiackie w Nowym Suminie można spotkać niemal na każdym kroku, fot. KPCD
Tablica informacyjna w Nowym Suminie, fot. KPCD
wioska miodowa
Warta odwiedzenia jest także znajdująca się w miejscowości Wielki Mędromierz (gm. Gostycyn) Wioska Miodowa. Miejscowość słynie, co oczywiste, z dużej liczby pasiek, a odwiedzający ją turyści poza degustacją miodu, mogą wziąć udział w licznych warsztatach, m.in. wyrobu świec z wosku, a także w grze terenowej pt. „Wyprawa Odkrywców po Wiosce Miodowej”. Będąc tu możemy dowiedzieć się wreszcie więcej o fascynującym życiu pszczół i pracy pszczelarzy, a w położonym kilka kilometrów dalej Łyskowie skorzystać nawet z apiterapii, czyli kuracji z wykorzystaniem różnorodnych produktów pszczelich.
Brama Wioski Miodowej, fot. Facebook / Wioska Miodowa
Gołąbek – popularne miejsce postoju na Brdzie, fot. KPCD
wioska kwiatowa
Kolejną wioską tematyczną jest Wioska Kwiatowa działająca od 2013 r. w Żalnie (gm. Kęsowo). Jej motto to „Pięknie żyć w pięknym miejscu”. I właśnie pięknymi kwiatami i krzewami obsadzone są tam przystanki autobusowe, plac zabaw, a kwietne ogrody tworzone są wzdłuż dróg. Uwagę przyciągają też kwiatowe rzeźby. Kluczowym elementem jest „Tęczowy zakątek”, czyli założony na powierzchni 2,5 tyś m kw. ogród w centrum Żalna. Dodatkowo na ofertę wioski składają się m.in. warsztaty ogrodnicze, quest „Na kwiatowym szlaku w Żalnie”, kwiatowe podchody, gra terenowa dla najmłodszych, warsztaty rękodzielnicze oraz kwiatowe zabawy, w tym domino, memory i puzzle.
Witacze Wioski Kwiatowej, fot. KPCD
Wejście do „Tęczowego Zakątka” w Wiosce Kwiatowej, fot. KPCD
wioska kolejarska
W gminie Gostycyn, w miejscowości Pruszcz, trafiamy z kolej do Wioski Kolejarskiej. Od początku XX w., wraz z powstaniem węzłowej stacji kolejowej Pruszcz-Bagienica, wielu spośród tamtejszych mieszkańców związało się zawodowo z koleją. Mimo że od przełomu XX i XXI wieku wygaszano, a finalnie zamknięto ruch kolejowy w Pruszczu, lokalni miłośnicy kolejnictwa skupieni wokół projektu „Zapomniana stacja” postanowili ponownie tchnąć życie w to miejsce, organizując pod wspomnianą nazwą cykliczną imprezę plenerową. Podczas festynu kolejarskiego możliwe jest zwiedzanie obiektów stacyjnych, podziwianie pojazdów szynowych i różnego rodzaju pamiątek, modeli pojazdów oraz znaczków pocztowych o tematyce kolejarskiej. Oferowane są także przejażdżki drezynami, a nawet kolejarskie karaoke. Nie brakuje również występów artystycznych oraz konkursów plastycznych.
Festyn Kolejarski w Pruszczu, fot. Krzysztof Wesołowski / aktywnawies.pl
Jabłkowa kraina
Kolejną wyjątkową wioską tematyczną w powiecie tucholskim jest Jabłkowa Kraina położona w Gminie Śliwice w miejscowości Jabłonka. Ta borowiacka wieś słynie z licznych przydomowych sadów ze starymi odmianami grusz i jabłoni. We wsi organizowane jest Święto Jabłoni, a chętni mogą przejechać się bryczką do wąwozu Goły Jon, gdzie można z kolei odwiedzić Muzeum Leśnictwa i zorganizować wspólne ognisko. We wsi możemy poznać też jak wygląda życia miejscowego rolnika, wziąć udział w zawodach sportowych o nazwie „Olimpiada w Jabłkowej Krainie” oraz posmakować różnych potraw powstałych z wykorzystaniem jabłek. Niektóre z nich, jak choćby mus jabłkowy możemy przygotować sami. Poza tym możemy upiec tu drożdżowe bułeczki, samodzielnie ubić masło i przygotować twaróg, a na koniec wziąć jeszcze udział w warsztatach wyrobu mydła.
Jak sama nazwa wskazuje… fot. KPCD
wioska chlebowa
W pobliżu granicy powiatu tucholskiego, w Janiej Górze (gm. Świekatowo, powiat świecki) zlokalizowana jest także Wioska Chlebowa. Kultywuje się tu tradycję wypieku chleba podkreślając przy tym rolniczy charakter okolicy. Corocznie najważniejszym wydarzeniem we wsi jest odbywający się w drugą sobotę września Festiwal Chleba. Moc atrakcji czeka na turystów jednak przez cały rok Przyjeżdżając do Janiej Góry możemy uczestniczyć w lekcji z życia dawnego rolnika, prześledzić proces powstania chleba oraz nauczyć się rozpoznawać gatunki zboża. Obecność tu pozwala docenić ciężką pracę rolników i z szacunkiem podejść do chleba, będącego finalnym owocem ich pracy.
Wioska Chlebowa, fot.. Facebook / Wioska Chlebowa
Wioski tematyczne zlokalizowane w Borach Tucholskich zdobywały i wciąż zdobywają liczne nagrody w konkursach o randze nie tylko krajowej, ale także europejskiej, czego przykładem Wioska Górnicza wpisana do „Złotej Kolekcji Dobrych Praktyk Europejskiej Strategii Dziedzictwa dla XXI wieku”. Były też odwiedzane przez media i stawały się inspirację dla artystów. Są niewątpliwie świetną propozycją na weekendowy wypad, do czego zresztą serdecznie zachęcamy.
Literatura:
Bory Tucholskie. Przewodnik turystyczny po powiecie tucholskim, Iwiec, b.r.w.
Karasiewicz Tomasz, Szyda Barbara, Znaczenie kultury ludowej dla rozwoju turystyki na obszarze Borów Tucholskich, Studia i Materiały CEPL w Rogowie, R. 19: 2017, z. 52, s. 109-117.
Kawska Paulina, Gotowski Rafał, Wioski tematyczne w powiecie tucholskim, Journal of Education, Health and Sport, Vol. 6: 2016, no. 11, s. 46-53.
Wioski tematyczne w Borach Tucholskich, Krzywogoniec-Gdynia 2021.
tucholski szlak wiosek
- Żalno – Wioska Kwiatowa
- Adamkowo – Wioska Ptasia
- Wielki Mędromierz – Wioska Miodowa
- Łyskowo – Apiinhalator
- Pruszcz – Wioska Kolejarska
- Piła – Wioska Górnicza
- Jania Góra – Wioska Chlebowa
- Nowy Sumin – Wioska Borowiacka
- Krzywogoniec – Wioska Grzybowa
- Jabłonka – Jabłkowa Kraina