Opublikowano 05 listopada 2024
TUCHAŁKOWA Stefania
(1874-1924), ziemianka, literatka, publicystka, działaczka narodowa, społeczna i polityczna, emancypantka.
Urodziła się 25 kwietnia 1874 r. w Bożejewiczkach w powiecie żnińskim, jako córka ziemianina Romualda Zaleskiego i Rozalii z Sulerzyńskich. Nauki pobierała najpierw w domu rodzinnym, a następnie przez trzy lata kształciła się na pensji pani Danysz w Poznaniu. Dnia10 listopada 1891 r. wyszła za mąż za Artura Tuchołkę, ziemianina który po utracie majątku przeniósł się z małżonką na przełomie XIX i XX w. do Bydgoszczy. Małżonkowie doczekali się dziewięciorga potomstwa, z czego dwoje zmarło w wieku dziecięcym. Angażowała się w działalność społeczną i narodową w zdominowanym przez ludność niemiecką mieście. Od 1906 r. organizowała tajne nauczanie wśród polskich dzieci. Po Halinie Warmińskiej, żonie dra Emila Warmińskiego, w 1917 r. objęła stanowisko przewodniczącej zarządu bydgoskiej Czytelni dla Kobiet i piastowała je aż do swojej śmierci. Poza tym Tuchołkowa była prezeską Koła Kobiet Polskich w Bydgoszczy. Działania organizacyjne tego typu doskonale wpisują się w ideał aktywnej społecznie kobiety-ziemianki. Od 1912 r. współpracowała z „Dziennikiem Bydgoskim”, jedyną polską gazetą wydawaną w mieście nad Brdą. Po 11 listopada 1918 r. aktywnie włączyła się w działalność na rzecz powrotu Bydgoszczy do odrodzonej Polski. Weszła w skład ukonstytuowanej w listopadzie 1918 r. Polskiej Rady Ludowej na miasto
Bydgoszcz i przedmieścia, pełniącej funkcję przedstawicielstwa Polaków wobec władzy zaborczej. Z chwilą wybuchu powstania wielkopolskiego, literatka wraz z Wincentyną Teskową i Apolonią Ziółkowską stanęła na czele zakonspirowanej komórki powstałej przy Polskiej Radzie Ludowej, zajmującej się rekrutacją bydgoszczan do walki zbrojnej. Nie zaprzestała nauczania i prowadzenia kursów, co potwierdzają ogłoszenia w lokalnej prasie z 1919 r. Na mocy traktatu wersalskiego 19 stycznia 1920 r. Bydgoszcz została przyłączona do Polski. Już 5 lutego 1920 r., najpewniej w dowód wdzięczności za udział w powstaniu wielkopolskim i aktywność niepodległościową, ziemianka została matką chrzestną sztandaru 62 Pułku Piechoty stacjonującego w Bydgoszczy. W kolejnych latach kontynuowała swoja działalność publicystyczną, jak również polityczną. 11 grudnia 1921 r. w demokratycznych wyborach samorządowych bydgoszczanie wybrali Tuchołkową do Rady Miejskiej startowała z Listy Obywatelskiej Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Pracy. Jako pani polityk udzielała się w pracach Rady Miejskiej. Jednak przed upływem kadencji, 4 lutego 1924 r, radna zrzekła się swojego mandatu w wyniku postępującej choroby, która 4 marca 1924 r. doprowadziła do jej śmierci. Pogrzeb tak znanej i zasłużonej dla miasta nad Brdą literatki i działaczki kulturalno-społecznej zgromadził tłumy bydgoszczan. Ciało ziemianki po przeniesieniu z kościoła pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa na pl. Piastowskim spoczęło na bydgoskim cmentarzu Nowofarnym.
Opracowane na podstawie:
Anna Nadolska, Ziemianka w służbie Bydgoszczy. Kulturalna, społeczna i narodowa działalność Stefanii Tuchołkowej na początku XX wieku, [w:] Kronika Bydgoska, t. 39, s. 87-102.