Opublikowano 28 grudnia 2022
ZIELONKA Bonifacy
(1899 – 1975), polski archeolog, nauczyciel, kustosz Działu Archeologii Muzeum Okręgowego w Toruniu, ale także etnograf i Wojewódzki Konserwator Zabytków w województwie bydgoskim.
Urodził się dnia 13 maja 1899 r. we wsi Wacowice nieopodal Drohobycza na terenie współczesnej Ukrainy. Pochodził z wielodzietnej, ubogiej, ale muzykalnej rodziny chłopskiej. Naukę rozpoczął w C.K. Gimnazyum im. Franciszka Józefa w Drohobyczu. Po ukończeniu czwartej klasy naukę przerwał z powodów finansowych i kontynuował ją już w okresie międzywojennym, kiedy zdał maturę (w 1924 r.). W 1934 r. złożył
egzamin nauczycielski i tym samym zdobył kwalifikacje zawodowe. W czasie nauki poznał swoją przyszłą żonę – Weronikę Szczepankiewiczównę z Połajewa na Kujawach. Od młodości interesował się przede wszystkim nauczaniem, folklorem i archeologią. Za namową żony przeniósł się w 1927 r. na Kujawy, gdzie rozpoczął intensywne prace badawcze nad lokalnym folklorem, ale także podjął pracę w wiejskiej szkole w roli nauczyciela. Mimo podjętej pracy znajdował czas na zapisywanie melodii weselnych i dożynkowych z regionu. Skontaktował się także z warszawskim Centralnym Archiwum Fonograficznym powstającym przy Bibliotece Narodowej, od którego otrzymał fonograf, który umożliwił nagrywanie pieśni ludowych. Działał na Kujawach, głównie w Nieszawie i okolicach. Od 1927 r. nową wielką pasją B. Zielonki stała się archeologia. W 1934 r. zetknął się on z doktorem Konradem Jażdżewskim oraz nieco później z Romanem Jakimowiczem. Dzięki tej znajomości ukierunkował swoje zainteresowania. Z ramienia Muzeum Archeologicznego w Warszawie do 1939 r. sprawował opiekę konserwatorską na terenie kilku kujawskich powiatów. Po zakończeniu II wojny światowej zamieszkał w podtoruńskiej Brzozie i rozpoczął studia w dziedzinie archeologii i etnografii na nowo utworzonym Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika. W 1950 roku otrzymał stopień magistra filozofii w zakresie prehistorii i został asystentem w Zakładzie Prehistorii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, natomiast po śmierci prof. R. Jakimowicza otrzymywał wykłady zlecone. Równolegle powierzono mu obowiązki kustosza Działu Archeologii toruńskiego Muzeum, w którym pracował w latach 1950-1957. Zielonka prowadził oraz uczestniczył w wielu badaniach wykopaliskowych i powierzchniowych, a do najważniejszych stanowisk archeologicznych badanych przez tego badacza na Kujawach należą m.in.: Lachmirowice, Bodzanowo, Adolfin, Siniarzewo oraz stanowiska zlokalizowane na ziemi chełmińskiej i dobrzyńskiej: Gostkowo, Grębocin, Mała Kępa, Czarnowo. Badania terenowe prowadzone przez B. Zielonkę publikowane były w czasopismach o zasięgu krajowym i regionalnym, jak „Wiadomości Archeologiczne”, „Przegląd Archeologiczny”, „Z Otchłani Wieków” czy „Roczniki Muzeum w Toruniu”. Wśród najważniejszych jego prac znajduje się zarys polskich badań archeologicznych na ziemiach województwa bydgoskiego, monografia cmentarzyska z okresu wpływów rzymskich w Lachmirowicach oraz synteza osadnicza dla rejonu jez. Gopło w okresach późnolateńskim i rzymskim, która stanowiła podstawę uzyskania przez B. Zielonkę doktoratu nauk humanistycznych w 1967 r. na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Działał również intensywnie w zakresie uporządkowania, weryfikacji i inwentaryzacji zabytków archeologicznych, poprzez porządkowanie zbiorów oraz wykonywanie kart dokumentacyjnych dla poszczególnych obiektów. W latach 1957–1961 pełnił funkcję Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Archeologicznych na terenie byłego województwa bydgoskiego. Był również członkiem toruńskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Archeologicznego, w którym przez 15 lat pełnił funkcję prezesa, ale także stał się współzałożycielem Oddziałów tegoż Towarzystwa w Bydgoszczy, Włocławku i Chełmnie. Swoją wielostronną działalność badawczą prowadził do śmierci, która nastąpiła w dniu 12 marca 1975 r. Został pochowany na cmentarzu w Aleksandrowie Kujawskim.
 
Opracowane na podstawie:
Jacek Woźny, Szkic do portretu zbiorowego archeologów z regionu kujawsko-pomorskiego, „Prace Komisji Historii Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego” t. 20, red. Z. Biegański i Wł. Jastrzębski, Bydgoszcz 2007, s. 11-28.
Januariusz Janikowski, Wspomnienie o Bonifacym Zielonce, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologiczna, nr 23, Łódź 1976, s. 369–374.
Agnieszka Kostrzewa, Bonifacy Zielonka (1899–1975). Nauczyciel, archeolog, folklorysta, [w:] Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne, red. K. Ceklarz, A. Spiss, J. Święch, tom V, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Oddział w Krakowie, Kraków 2019, s. 245–249.