Miejscowość: Brodnica

MANTHEY Jan

Data wpisu 30 listopada 2023

MANTHEY Jan

(1906-1968), ksiądz, historyk sztuki, sekretarz Papieskiego Instytutu Archeologii Chrześcijańskiej w Rzymie.

Urodził się dnia 19 lutego 1906 r. w Zaborowie w powiecie brodnicki. Był synem Michała, nauczyciela oraz Leokadii z domu Tadajewskich. Uczęszczał do gimnazjum w Brodnicy (1916-1924), a następnie rozpoczął studia w Seminarium Duchownym w Pelplinie. Zakończył je w 1929 r. otrzymując święcenia kapłańskie, równocześnie zaczynając posługę wikarusza w Chełmży. W latach 1930-1935 został przeniesiony do Chełmna, gdzie pełnił funkcję prefekta. Równolegle zaangażował się w pracę Wydziału Teologicznego Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Aktywność na tym polu zaowocowała podjęciem studiów w Papieskim Instytucie Archeologii Chrześcijańskiej w Rzymie, realizowanych w latach 1935-1939. Tam też w 1939 r. otrzymał dyplom doktora. Przed wybuchem wojny wrócił do Torunia, gdzie objął stanowisko wikariusza przy kościele pw. Najświętszej Marii Panny. Po przegranej kampanii wrześniowej roku 1939 został aresztowany przez Niemców i po pewnym czasie zwolniony. W latach 1940-1945 był kolejno administratorem parafii w Chełmży, Toruniu, Nowym Mieście Lubawskim i Lubawie. Planowano jego wywózkę w głąb Rzeszy, lecz uciekł dn. 18 stycznia 1945 r. z transportu, po czym dotarł na tereny wyzwolone przez aliantów. Był kapelanem WP w obozie, w Schweinfurcie, a także kapelanem Chorągwii ZHP „Warta”. Jako duszpasterz pracował w Böblingen i Zuffenhausen pod Stuttgartem, w samym Stuttgarcie (1947) oraz w Ludwigsburgu (1948-1949). W owym czasie był także organizatorem stałych polskich audycji religijnych w radiu Stuttgart. Od 1950 przebywał w Rzymie, gdzie podjął pracę naukową w Papieskim Instytucie Archeologii Chrześcijańskiej. Uważany była za znawcę w zakresie archeologii i katakumb rzymskich. Był członkiem Associazione dei Cultori di Archeologia i Polskiego Instytutu Historycznego w Rzymie. Współpracował
z sekcją polską Radia Watykańskiego, w którym wygłosił cykl pogadanek dla chorych (1950-1952). W 1960 papież Jan XXIII nadał mu godność prałata domowego, natomiast Paweł VI mianował go protonotariuszem apostolskim w 1965 r. Zmarł nagle dn. 30 sierpnia 1968 r. w Löwenstein (Wirtenbergia). Został pochowany na cmentarzu w Ludwigsburgu.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Stefan Bilski, Słownik biograficzny regionu brodnickiego, Brodnica-Toruń 1991, s. 71.

AMGROWICZ Walery Cyryl

Data wpisu 31 października 2023

AMGROWICZ Walery Cyryl

(1863 – 1931), Numizmatyk, kolekcjoner dzieł sztuki, urzędnik sądowy, działacz polityczny, bankowiec, filantrop.

Urodził się dnia 8 kwietnia 1863 r. w Nowogrodzie koło Dobrzynia nad Wisła. Był synem Konstantego, właściciela ziemskiego oraz Amelii z domu Kamińskiej. Pierwsze nauki pobierał w Dobrzyniu n. Drwęcą. Po śmierci męża, matka wraz z dziećmi wyprowadziła się z Dobrzynia nad Wisłą. Następnie Walery uczył się w Chełmży, a od 1875 r. w Toruniu, gdzie należał do tajnego młodzieżowego kółka historycznego. W toruńskiej szkole poznał nauczyciela Ryszarda Nadworskiego, zapalonego numizmatyka i kolekcjonera, który zaraził go swoja pasją. Ich serdeczna znajomość przetrwała długie lata o czym świadczy liczna korespondencja. Po opuszczeniu gimnazjum podejmuje pracę sekretarza sądowego m.in. w Toruniu, Lidzbarku, Brodnicy, czy Kościerzynie. Już wtedy daje się poznać jako filantrop-społecznik, finansując naukę biedniejszej młodzieży – ogółem z jego pomocy korzysta 14 dzieci w tym m.in. dr Aleksander Majkowski. Podczas pobytu w Kościerzynie współfinansuje budowę Domu Polskiego „Bazar”, Towarzystwo Czytelni Ludowych i „wielką” bibliotekę miejscową. W 1907 roku zakupuje w Sopocie dom „Villa Rosa”. Od tego momentu jego związki z tym nadmorskim miastem zwiększają się. Zakłada tam „Bank Ludowy w roku 1909, a po przejściu na emeryturę w 1919 r. przeprowadza się z Kościerzyny do Sopotu. Od roku 1908, aż do swojej śmierci związany był z Towarzystwem Naukowym w Toruniu. Aktywnie działał w Towarzystwie Młodokaszubów. Przez lata swojej pracy wspierał liczne fundacje kulturalne, społeczne oraz osoby indywidualne z terenu Kaszub. Amrogowicz całkowicie już oddaje się swojej pasji powiększaniu i opracowywaniu kolekcji numizmatycznej oraz gromadzeniu kaszubskiej sztuki ludowej. Wygłasza odczyty, wykłady, publikuje artykuły w czasopismach specjalistycznych. Pierwszą swoją wystawę numizmatyczną zorganizował w 1911 r. w Kościerzynie w trakcie Kaszubsko – Pomorskiej wystawy ludoznawczej. Trzeba podkreślić, że zaprezentowane wówczas monety pochodziły właśnie z kościerskiego regionu. Amrogowicz monety do swojej kolekcji pozyskiwał z dwóch źródeł. Pierwszym były lokalne znaleziska, natomiast drugim, wyspecjalizowane w tej dziedzinie firmy europejskie. Kupował je między innymi w Niemczech, Holandii, Wenecji oraz Francji. Zajmował się również projektowaniem polskich monet. W 1928 zlecił wykonanie monet według własnego projektu o nominale 2 i 5 złotych. Stemple wykonał niemiecki medalier Karl Goetz, a monety zostały wybite w mennicy w Monachium. Zostało wybitych mniej niż 10 kompletów w brązie i srebrze. Odbitki ze złota i platyny zostały wykonane później. Znane są również wzmianki o monetach 10-złotowych. . W połowie 1931 roku cały swój zbiór numizmatyczny zapisał Towarzystwu Naukowemu w Toruniu. Kolekcja znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu jako depozyt wspomnianego towarzystwa. Prowadził aktywny tryb życia oraz kolekcjonował sztukę kaszubską oraz tabliczki neosumeryjskie sprzed 5000 tys. lat. Zmarł 28 sierpnia 1931 r. w Krynicy, a pochowany został w Kościerzynie.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Adam Musiałowski, Walery C. Amrogowicz 1863-1931: Pasja życia. Kolekcja numizmatyczna, Toruń 2004

HANELT Franciszek

Data wpisu 31 października 2023

HANELT Franciszek

(1894 – 1971), ksiądz katolicki, działacz niepodległościowy, pierwszy powojenny burmistrz Solca Kujawskiego, pierwszy dyrektor soleckiego gimnazjum.

Urodził się dnia 2 czerwca 1894 r. w Wałdowie Królewskim niedaleko Ostromecka. Uczęszczał do gimnazjum w Chełmnie, gdzie nalezał do tajnej organizacji filomackiej w latach 1912-1914. Nastepnie przeniósł się do gimnazjum w Brodnicy, w którym zaangażował się w działanie Towarzystwa Tomasza Zana. W maju tego samego roku (1914) założył tajny skauting i został jego pierwszym komendantem. W roku 1915 został wezwany do armii niemieckiej i po przeszkoleniu skierowany na front, na którym został ciężko ranny. Po rekonwalescencji w szpitalu powrócił do działalności filomackiej. Pisał instrukcje i programy dla różnych kół, a także wizytował je. W latach 1918-1919 brał udział w Powstaniu Wielkopolskim, a po jego zakończeniu wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Gnieźnie. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1922 r., po czym rozpoczął posługę wikarego przy kościele św. Trójcy w Bydgoszczy (do roku 1927), a następnie prefekta w bydgoskim Żeńskim Katolickim Gimnazjum Humanistycznym. Po wybuchu II wojny światowej, poszukiwany przez Niemców w Bydgoszczy, objął opuszczoną solecką parafię. Mimo niemieckich zakazów udzielał sakramentów w języku polskim, co sprowadzało do Solca wiernych także z innych miast, niekiedy tak odległych jak Tuchola czy Włocławek. Prowadził też działalność konspiracyjną w ramach bydgoskiego inspektoratu AK. Po wyzwoleniu w 1945 został wybrany burmistrzem Solca Kujawskiego (przewodniczącym Tymczasowego Komitetu miasta Solca Kujawskiego), a od lutego 1945 r. do kwietnia 1946 r. był członkiem Miejskiej Rady Narodowej w Solcu Kujawskim i jej pierwszym przewodniczącym. Był także jednym z inicjatorów a następnie od 18 września 1945 r. pierwszym dyrektorem Miejskiego Gimnazjum Koedukacyjnego, czyli późniejszego Liceum Ogólnokształcącego. Funkcję tę pełnił do 16 kwietnia 1946 r. W październiku tego roku wrócił do Bydgoszczy. Jako proboszcz bydgoskiej fary doprowadził do jej restauracji, a także do odbudowy tamtejszego kościoła Klarysek. Zmarł 18 grudnia 1971 r. w Bydgoszczy i został pochowany na bydgoskim cmentarzu Nowofarnym. Jest upamiętniony tablicą w katedrze pw. św. Marcina i Mikołaja w Bydgoszczy.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Bilski Stefan, Słownik biograficzny regionu brodnickiego, Brodnica 1991, s. 41-42.
Błażejewski Stanisław, Kutta Janusz, Romaniuk Marek, Bydgoski Słownik Biograficzny, tom III, Bydgoszcz 1994, str. 68

HABSBURŻANKA Renata Cecylia

Data wpisu 18 września 2023

HABSBURŻANKA Renata Cecylia

(1611 – 1644), królowa polska, żona Władysława IV, starościna brodnicka

Urodziła się dnia 16 lipca 1611 r. w Grazu. Była córką cesarza Ferdynanda II i Marii Anny, księżniczki bawarskiej. Lata młodości upłynęły jej przebywając na dworze ojca lub u swoich krewnych w Wiedniu, Ratyzbonie i Pradze. W 1637 r. wyszła za mąż za Władysława IV, władcę Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Tytułem oprawy otrzymała na mocy decyzji sejmu w 1638 r. m.in. starostwo brodnickie. Angażowała się w politykę dworską tworząc swoje stronnictwo i wywierając pewne wpływy na przyznawanie urzędów. Zwracała także baczną uwagę na powiększanie dochodów płynących ze starostw. W 1640 r. urodziła syna Zygmunta Kazimierza, który zmarł w wieku siedmiu lat. 8 stycznia 1642 przyszła na świat córka Maria Anna Izabela, żyjąca zaledwie miesiąc Zmarła 24 marca 1644 w Wilnie po urodzeniu martwego dziecka. Król boleśnie przeżył śmierć małżonki i nie krył żalu po jej odejściu. Cecylia pozostawiła po sobie dobrą pamięć wśród poddanych, którzy zapamiętali ją głównie z powodu jej świątobliwości.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Stefan Bilski, Słownik Biograficzny Regionu Brodnickiego, Brodnica-Toruń 1991, s. 23-24.

CHMIELECKI ks. Kazimierz

Data wpisu 7 lipca 2023

CHMIELECKI ks. Kazimierz

(1880 – 1929), duchowny, archeolog-samouk, członek Towarzystwa Naukowego w Toruniu.

Urodził się dnia 8 lutego 1880 r. w Brzuścach (pow. stargardzki). Był synem Jakuba i Joanny z Pohlamów. Ojciec Kazimierza był rolnikiem, rodzina matki również posiadała znaczną własność ziemską. Edukację zaczął od szkoły podstawowej, następnie uczęszczał do gimnazjów w Kościerzynie i Chojnicach, gdzie należał do kółka filomatów. Po zdaniu matury, w 1900 r. podjął studia teologiczne w Seminarium Diecezjalnym w Pelplinie, tam też zaangażował się w działalność kółka historycznego. Wówczas właśnie zrodziło się jego zainteresowanie archeologią. Podjął w tym czasie współprace z Towarzystwem Naukowym w Toruniu (TNT). Równolegle ze studiami teologicznymi prowadził pierwsze prace terenowe, efektem czego było odkrycie kilkunastu grobów skrzynkowych oraz pierwsze publikacje na łamach Rocznika TNT. Czasy kleryckie, to również okres zaangażowania w pracę muzealną. Najwięcej wysiłków włożył w uporządkowanie zbiorów archeologicznych, które od wyjazdu G. Ossowskiego w 1879 roku nie miały fachowej opieki. Święcenia kapłańskie przyjął w marcu 1904 roku, po czym został mianowany wikarym w Chełmnie. W listopadzie 1906 roku przeniósł się do Grzybna, a następnie w 1909 roku do Brodnicy. W tym roku wydał także publikacje opisującą zbiory archeologiczne TNT pt. „Człowiek przedhistoryczny w Prusiech Zachodnich oraz przewodnik po zbiorach Towarzystwa Naukowego w Toruniu”. Od 1908 r. pełnił funkcję kasjera TNT za schorowanego ks. Gołębiewskiego. Blisko współpracował z ks. S. Kujotem, co przyczyniło się do rozwoju Towarzystwa. W dniu 10 listopada 1910 r. został mianowany proboszczem w Wapczu
(obecnie Wabcz), gdzie pozostał do 1927 roku, gdy zrezygnował z probostwa. Na emeryturze pełnił obowiązki archiwariusza w kancelarii Kurii Biskupiej w Pelplinie. Pod koniec życia mieszkał w domu emerytów w Zamartem. Ks. K. Chmielecki przebadał wykopaliskowo ok. 25 stanowisk archeologicznych, w tym wiele cmentarzysk, wśród nich trzy cmentarzyska kultury pomorskiej w Żelewie, pow. wejherowski, gm. Luzino, z którego pochodzi piękny i cenny zbiór zabytków z urnami twarzowymi na czele. Włączył się w badania cmentarzyska średniowiecznego w Kałdusie, gm. Chełmno, z bogato wyposażonymi grobami. Zmarł na chorobę serca dnia 18 maja 1929 r.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Władysław Łęga, Ś.P. Ksiądz Kazimierz Chmielecki, Zapiski TNT, T.8, s. 145-151. Toruń 1929.

WYBICKI Józef

Data wpisu 17 sierpnia 2022

WYBICKI Józef

(1866 – 1929), lekarz, minister byłej Dzielnicy Pruskiej, Starosta Krajowy Pomorski.

Ur. Niewierzu niedaleko Brodnicy w rodzinie ziemiańskiej. Uczył się w gimnazjum w Brodnicy, gdzie należał do tajnego Kółka Filaretów. Po zdanej w 1888 r. maturze studiował medycynę we Wrocławiu, a później także w Berlinie i Lipsku. W ostatnim z tych miast działał w towarzystwie „Unitas” organizującym opiekę m.in. kulturalno-oświatową wśród pracujących w Niemczech robotników polskich. Na Pomorze wrócił w 1895 r. i rozpoczął jako pediatrę pracę w szpitalu w Gdańsku. Starał się także poprzez działalność społeczność uchronić młodzież przed germanizacją. W okresie I wojny światowej pozostał w Gdańsku, rodzinę natomiast wysłał do Szwajcarii. Odwiedzając ich był zarazem kurierem Komitetu Narodowego Polskiego w Lozannie. W listopadzie 1918, po wybuchu rewolucji został prezesem Polskiej Rady Ludowej w Gdańsku. Został następnie podkomisarzem Naczelnej Rady Ludowej koordynując na Pomorzu działalność rad ludowych i całego ruchu polskiego. Brał udział w próbach wywołania powstania na Kaszubach oraz w werbunku ochotników gotowych walczyć w Powstaniu Wielkopolskim. Był również pomysłodawcą wysłania w 1919 r. do Paryża na konferencję pokojową delegacji kaszubskiej. Pod koniec tego roku został z nominacji Józefa Piłsudskiego Komisarycznym Starostą Krajowym Pomorskim, angażując się w zorganizowanie na Pomorzu polskiej administracji. Od 1920 r. urzędował w Toruniu. W październiku 1921 r. został Ministrem b. Dzielnicy Pruskiej, natomiast w maju 1922 r. został Starostą Krajowym Pomorskim i przystąpił do odbudowy i rozwoju ziem pomorskich. Działał też w licznych organizacjach i stowarzyszeniach społecznych. Wielokrotnie odznaczany i wyróżniany. Zm. w Toruniu 28 IV 1929 r. podczas manifestacji przeciwko rewizjonistycznej polityce Niemiec. Pochowany został w Mszanie w powiecie brodnickim.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Kazimierz Przybyszewski, Wybicki Józef, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. K. Mikulskiego, t. 1, Toruń 1998, s. 252-254.

TEMPSKI Esden Kazimierz

Data wpisu 17 sierpnia 2022

TEMPSKI Esden Kazimierz

(1887 – 1936), prezes Pomorskiej Izby Rolniczej.

Ur. się w Brodnicy. Uczył się we francuskim gimnazjum w Berlinie. Po maturze studiował zarówno na tamtejszym uniwersytecie, na wydziale ekonomicznym, jak również w Akademiach: Rolniczej i Handlowej. Zaangażował się wówczas także w polskie życie akademickie. W l. 1910-1912 ukończył w kolejności studia w Akademii Handlowej i Rolniczej. Został wówczas asystentem w Instytucie Nauk Gospodarczo-Rolniczych. Karierę akademicką kontynuował na Uniwersytecie Wrocławskim uzyskując w 1914 r. stopień doktora. W 1915 r. wcielony został do armii niemieckiej i skierowany do pracy w administracji okupacyjnej w byłej Kongresówce. Wykorzystywał wówczas swoją funkcję do pomocy zniszczonym gospodarstwom rolnym. Z tego powodu w 1918 r. powołany został przez Radę Regencyjną na Naczelnika w Ministerstwie Rolnictwa i Dóbr Państwowych. W kolejnym roku został delegatem Ministerstwa przy Naczelnej Radzie Ludowej w Poznaniu. Jeszcze w 1919 r. został Komisarycznym Prezesem Pomorskiej Izby Rolniczej. W kolejnych latach brał udział w rokowaniach mających na celu przejęcie przez Polskę Pomorza i Górnego Śląska. Zaangażował się także w organizowanie szkolnictwa rolniczego na Pomorzu oraz powoływanie związków i kółek rolniczych. Od 1922 r. przez kolejne 11 lat pełnił oficjalnie funkcję prezesa Pomorskiej Izby Rolniczej. Należał też do różnych krajowych i międzynarodowych związków, komisji i towarzystw rolniczych. Na arenie międzynarodowej reprezentował Polskę m.in. w 1927 r. na konferencji ekonomicznej w Genewie. W latach 1933-1934 uczestniczył w zawieraniu traktatów handlowych z Belgią, Szwajcarią i Niemcami. Był również prezesem Pomorskiego Banku Rolniczego oraz członkiem zarządów i rad wielu innych organizacji gospodarczych. Opublikował też kilka rozpraw naukowych z zakresu ekonomii, publikował również na łamach prasy pomorskiej. Kilkakrotnie odznaczany zarówno w Polsce jak i we Francji. Zm. 20 I 1936 r. w Toruniu. Pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu w Gronowie.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Kazimierz Przybyszewski, Tempski Esden Kazimierz, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. Krzysztofa Mikulskiego , t. 2, Toruń 2000, s. 239-240.

MICHAŁEK Stefan

Data wpisu 17 sierpnia 2022

MICHAŁEK Stefan

(1888 – 1955), prawnik, samorządowiec, prezydent miasta Torunia.

Ur. w Nowym Mieście nad Drwęcą, gdzie rozpoczął naukę, kontynuowaną w Brodnicy. Tam w 1907 r. zdał maturę. Studia prawnicze i ekonomiczne odbył w Bonn, Monachium i Królewcu. Następnie pracował w sądach w Iławie i Gdańsku. W drugim z tych miast od 1911 do 1912 r. odbył służbę wojskową. Walczył w armii niemieckiej na frontach wschodnim i zachodnim. Po wojnie, w 1919 r., był komendantem Straży Ludowej w Lubawie. Po krótkiej pracy w sądzie w Nowym Mieście, w 1920 r. został sędzią Sądu Okręgowego w Toruniu. W 1922 r. Rada Miejska wybrała go na prezydentem miasta, którym był do 1924 r. W tym okresie, w 1923 r., powstało z jego inicjatywy m.in. Towarzystwo Miłośników Torunia, którego został pierwszym prezesem. W następnym okresie pracował w Toruniu jako adwokat i notariusz. Działał także w powstałej w 1937 r. Pomorskiej Radzie Adwokackiej. W 1928 r. został posłem z ramienia endecji, jednak szybko zrezygnował z tej funkcji. Przez wiele lat zasiadał w radzie miejskiej Torunia, także jako jej przewodniczący. Poza tym członek sejmików powiatowego i wojewódzkiego. Działał w licznych organizacjach, m.in. w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” i Towarzystwie Naukowym w Toruniu. Po wybuchu II wojny światowej uwięziony w Forcie VII. Po wyjściu na wolność wyjechał do Warszawy, pracując tam jako tłumacz i notariusz. Po powstaniu warszawskim znalazł się w Radomiu, gdzie został dyrektorem Rady Głównej Opiekuńczej. W 1945 r. wrócił do Torunia do działalności adwokackiej. Wykładał także do 1949 r. na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika. W 1950 wyjechał do Warszawy. Tam zmarł 17 I 1955 r. Pochowany na Powązkach.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Kazimierz Przybyszewski, Michałek Stefan, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. K. Mikulskiego, t. 1, Toruń 1998, s. 174-175.

ŁYSKOWSKI Ignacy

Data wpisu 17 sierpnia 2022

ŁYSKOWSKI Ignacy/h3>
(1820 – 1886), ziemianin, agronom, pisarz, polityk.

Ur. w Mileszewach w rodzinie ziemiańskiej. Naukę rozpoczął w szkole miejskiej w Brodnicy, kontynuował ją w gimnazjum w Chojnicach, a od 1837 r. w gimnazjum w Chełmnie. Intensywnie uczył się wtedy języka polskiego i po zdanej maturze, w 1843 r. rozpoczął we Freiburgu studia na wydziale teologicznym. Przez krótki okres czasu studiował też w Bonn, a w 1845 r. podróżował po Włoszech i Szwajcarii, gdzie zaznajamiał się z ówczesnymi prądami politycznymi i umysłowymi. Zrezygnował też ze studiów teologicznych i we Wrocławiu został słuchaczem wykładów z zakresu literatury, filozofii i historii. Również te studia w wyniku choroby szybko porzucił i wrócił do Mileszew. Przetłumaczył pracę dotyczącą prowadzenia gospodarstwa rolnego, publikował również własne prace, w tym „Słowo Prawdy”, gdzie m.in. krytykował duchowieństwo i szlachtę za brak odpowiedzialności za kraj. Od 1848 r. włączył się w działalność Ligi Polskiej. Nadal aktywny był jako pisarz i publicysta. Pisał teksty m.in. o hodowli zwierząt. Sukcesem wydawniczym był zwłaszcza podręcznik Gospodarz czyli poradnik dla mniejszych właścicieli rolniczych. Został też redaktorem tygodnika Nadwiślanin, nieco później został też współwydawcą Gazety Toruńskiej. Aktywnie działał społecznie, angażując się choćby w powstawanie bibliotek ludowych. Włączył się też w działalność polityczną. W 1866 r. został wybrany z okręgu lubawskiego posłem do sejmu pruskiego. W 1881 r. został posłem do parlamentu Rzeszy. Przeciwstawiał się germanizacji oraz walczył o równouprawnienie języka polskiego. Dzięki niemu zaczęto nauczyć w tym języku w gimnazjum brodnickim. W 1869 r. brał udział w organizowaniu Towarzystwa Moralnych Interesów Ludności Polskiej pod Panowaniem Pruskim, a w 1874 r. był współzałożycielem Centralnego Zarządu Towarzystw Rolniczych w Prusach Zachodnich. W 1875 r. został też pierwszym prezesem Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Zm. 14 VII 1886 r. w Poznaniu.

&nbsp

Współcześnie w regionie upamiętniony poprzez:

– ulica Ignacego Łyskowskiego w Toruniu (dzielnica Rubinkowo)

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Szczepan Wierzchosławski, Łyskowski Ignacy, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. Krzysztofa Mikulskiego, t. 2, Toruń 2000, s. 161-163.

ŁYSKOWSKI Mieczysław

Data wpisu 17 sierpnia 2022

ŁYSKOWSKI Mieczysław

(1825 – 1894), sędzia, działacz społeczny, bankier, poseł na sejm pruski.

Ur. się w Oborach niedaleko Chełmna. Początkowo uczył się w gimnazjum w Kwidzynie, później w Chełmnie, gdzie został członkiem tajnej organizacji „Polonia”. Od 1846 do 1848 r. studiował prawo we Wrocławiu. Przerwał następnie naukę by walczyć w Wiośnie Ludów, ale po upadku powstania wrócił na studia. Po odbyciu praktyki sądowej w Chełmnie i zdanym egzaminie pracował w latach 1853-1864 w sądach w Chełmnie, Wrocławiu, Wąbrzeźnie i Brodnicy. W Chełmnie współpracował z polskimi gazetami, będąc też w 1861 r. jednym z inicjatorów założenia „Przyjaciela Ludu”. W latach 1858-1864 był poza tym posłem na sejm pruski z okręgu brodnickiego, walcząc na jego forum o możliwość używania języka polskiego w administracji i sądownictwie. W tym okresie zakładał też Towarzystwa Pożyczkowe dla Przemysłowców w Brodnicy i Golubiu. W 1864 r. usunięto go jednak z urzędu sędziego w związku z wyrokiem sądu skazującym go za kontakty z organizacją przygotowującą powstanie. Wyjechał wówczas do Berlina, gdzie uzyskał kwalifikacje ekonomiczne. Już w 1866 r. był współzałożycielem Banku Kredytowego, pierwszego na Pomorzu Gdańskim banku komercyjnego, który od 1867 r. finansował „Gazetę Toruńską”. Od tego roku z jego inicjatywy w Toruniu miały się też odbywać sejmiki gospodarskie. W 1870 r. przeniósł się do Poznania gdzie objął stanowisko dyrektora Banku Rolniczego-Przemysłowego. Dwa lata później był jednym z twórców Towarzystwa Oświaty Ludowej. Przy jego udziale doszło poza tym do otwarcia w 1875 r. w Poznaniu Teatru Polskiego. Był także współtwórcą i od 1880 do 1885 r. prezesem Towarzystwa Czytelni Ludowych. W tym okresie zaangażował się też w działalność mającą na celu wsparcie Mazurów, w tym m.in. wydawanej przez nich prasy. W 1888 r. zaangażował się też w Poznaniu w działalność Banku Ziemskiego, celem uniemożliwienia przejmowania ziemi polskiej przez Niemców. Pełnił również funkcje w różnych towarzystwach. Zmarł w Poznaniu 18 I 1894 r.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Szczepan Wierzchosławski, Łyskowski Mieczysław, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. Krzysztofa Mikulskiego, t. 2, Toruń 2000, s. 163-165.

Dane kontaktowe

Kujawsko-Pomorskie Centrum Dziedzictwa w Toruniu

Ta strona korzysta z ciasteczek. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.