WAGA Tadeusz

WAGA Tadeusz

(1905 – 1934), polski archeolog, kierownik Działu Archeologii Muzeum Miejskiego w Toruniu.

Urodził on się w 1905 r. w Brzezince (pow. oświęcimski). Maturę zdawał w 1924 r. w gimnazjum bydgoskim. Podjął studia na Wydziale Prawa, a następnie na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Poznańskiego. Doktoryzował się w oparciu o dysertację „Kultura nadodrzańskiej ceramiki sznurowej w Wielkopolsce”, która została wydana w formie monografii w 1931 r. Prowadził dość liczne badania terenowe, w tym w regionie kujawsko- pomorskim. Wymienić należy m.in. badania na cmentarzyskach kultury łużyckiej w Łążynie i Czarnowie, cmentarzysku z okresu późnolateńskiego i wpływów rzymskich w Gostkowie i grobów skrzynkowych w Cisowej i Gdyni-Chyloni. Prowadził także badania powierzchniowe w powiecie bydgoskim wokół Koronowa, w powiecie toruńskim i lubawskim. Mimo młodego wieku brał udział w międzynarodowych zjazdach archeologicznych w Hiszpanii, a w 1930 r. w Rydze, na których wygłaszał referaty. W 1934 r. wydał pracę „Pomorze w czasach prehistorycznych”. W latach 1931-1934 pełnił funkcję pierwszego kierownika działu archeologicznego Muzeum Miejskiego w Toruniu. Oprócz monografii naukowych przygotował kilkadziesiąt artykułów popularnych z zakresu pradziejów Pomorza, etnografii Kaszub, historii Towarzystwa Naukowego w Toruniu, ogłaszanych w czasopismach regionalnych. Utonął 2 kwietnia 1934 r. w Wiśle pod Toruniem. Pochowany został na toruńskim cmentarzu garnizonowym

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Jacek Woźny, Szkic do portretu zbiorowego archeologów z regionu kujawsko-pomorskiego, „Prace Komisji Historii Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego” t. 20, red. Z. Biegański i Wł. Jastrzębski, Bydgoszcz 2007, s. 11-28.

WIECZOROWSKI Tadeusz

WIECZOROWSKI Tadeusz

(1904 – 1970), polski archeolog, muzealnik, członek Polskiej Akademii Nauk, badacz zbrodni hitlerowskich.

Urodził się 24 stycznia 1904 r. w Częstochowie. Dzieciństwo spędził w Opolu, gdzie uczęszczał do szkoły powszechnej. W latach 1919–1922 był uczniem Państwowego Gimnazjum w Rogoźnie Wielkopolskim. Maturę zdał w 1925 roku w Państwowym Gimnazjum w Tarnowskich Górach. Zaraz po niej rozpoczął studia teologiczne w Arcybiskupim Seminarium Duchownym w Poznaniu, jednakże w 1928 roku porzucił studia teologiczne na rzecz prehistorii, antropologii i etnografii na Uniwersytecie Poznańskim. Uzyskał tam magisterium z prehistorii, zdał także wszystkie egzaminy z zakresu magisterium z historii. Już w trakcie studiów podejmował liczne prace badawcze, w tym w roku 1932 na terenie grodziska w Bydgoszczy-Fordonie. Do września 1939 roku pracował jako asystent w Instytucie Prehistorycznym Uniwersytetu Poznańskiego. Był bliskim współpracowaniem prof. Józefa Kostrzewskiego, dzięki czemu brał udział w badaniach wykopaliskowych na osadzie obronnej kultury łużyckiej w Biskupinie. W okresie międzywojennym pracował także naukowo w Berlinie w Museum für Vor- and Frügeschichte opracowując zbiory prehistoryczne wywiezione z Bydgoszczy do Berlina i tam złożone jako depozyt. W 1938 r. obronił pracę magisterską na temat ceramiki inkrustowanej ludności kultury łużyckiej. Równolegle pracował także nad materiałami archeologicznymi wczesnośredniowiecznymi z wykopalisk w Gnieźnie. W 1939 roku objął stanowisko kustosza w Dziale Archeologicznym Muzeum im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. Jednak już w pierwszych dniach wojny został aresztowany przetrzymywany w charakterze zakładnika. W okresie okupacji hitlerowskiej pracował jako robotnik przy pracach ziemnych. Niemal natychmiast po wyzwoleniu Bydgoszczy Tadeusz Wieczorowski brał udział w zabezpieczaniu akt dokumentujących zbrodnie hitlerowskie, między innymi dotyczących więźniów oraz teczek personalnych funkcjonariuszy gestapo z Bydgoszczy i Ciechanowa. W latach 1945–1946 działał w ramach Komitetu Ochrony Mienia Państwowego i Kulturalnego, pełniąc funkcję kierownika Biura Okręgowej Komisji Badań Zbrodni Hitlerowskich w Bydgoszczy. W tym czasie, jako doświadczony archeolog, brał udział także w poszukiwaniach miejsc zbrodni w okolicach Bydgoszczy, a także ekshumacji i ustalaniu tożsamości osób pomordowanych i pochowanych w zbiorowych mogiłach. Organizował także nowe miejsca pochówków dla ofiar zbrodni hitlerowskich. Od 1946 r. powraca do zawodu, pełniąc rolę zastępcy kierownika ekspedycji archeologicznej w Biskupinie. Rok później rozpoczyna jednaj nowy etap działalności, związany z pracą w Szczecinie gdzie pełnią funkcję specjalnego delegata Państwowego Muzeum Archeologicznego w terenie. Po przyjeździe do Szczecina Tadeusz Wieczorowski pełnił również funkcję kustosza Działu Prehistorii Muzeum Miejskiego, przekształconego w 1948 roku w Dział Archeologii Muzeum Pomorza Zachodniego w Szczecinie. Jego głównym zadaniem było ratowanie i porządkowanie zbiorów muzealnych. W tym czasie założył także w Szczecinie oddział Polskiego Towarzystwa Archeologicznego (PTA) i był jego wieloletnim prezesem. Przez lata spędzone na Pomorzu Zachodnim Tadeusz Wieczorowski stworzył kompleksowy program badań archeologicznych nad początkami i wczesnośredniowiecznymi dziejami Szczecina. Już w latach 50. XX w. stworzył Stacje Archeologiczną, która w styczniu 1954 r. została przejęta przez nowo powstały Instytut Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk (IHKM PAN), a jej kierownictwo powierzono Tadeuszowi Wieczorowskiemu. Funkcję tę sprawował do śmierci, która nastąpiła nagle 14 maja 1970 r. Był jedną z czołowych postaci szczecińskiego środowiska naukowego, honorowaną za zasługi w ratowaniu zabytków archeologicznych, pracę naukową i popularyzatorską.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Władysław Filipowiak, Z żałobnej karty. MGR Tadeusz Wieczorowski (1904-1970), [w:] Materiały Zachodniopomorskie, t. 16, 1970, s. 787-788.
Włodzimierz Szafrański, Tadeusz Wieczorowski (nekrolog), Z otchłani wieków, R. 37, 1971, s. 49-50.

WAWRZYKOWSKA Bogusława

WAWRZYKOWSKA Bogusława

(1942 – 2012), polski archeolog, muzealnik, kierownik Działu Archeologii Muzeum Okręgowego w Toruniu.

Urodziła się 11 stycznia 1942 r. w Szumsku na terenie współczesnej Ukrainy. Po wojnie rodzina Wawrzykowskich związała swoją przyszłość z regionem kujawsko-pomorskim. W roku 1960 ukończyła. Państwowe Liceum Technik Plastycznych w Bydgoszczy. W latach 1961–1966 realizowała studia w zakresie archeologii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, a w październiku 1967 roku uzyskała tytuł magistra. Po zakończeniu studiów związała swoją przyszłość ze środowiskiem muzealniczym. Podejmowała prace w Muzeum Mazurskim w Olsztynie, Muzeum Ziemi Zawkrzeńskiej w Mławie, ale wykonywała również prace zlecone u Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Olsztynie. Od marca 1969 r. związała się ostatecznie z Muzeum Okręgowym w Toruniu. Moment podjęcia przez nią pracy zbiegł się z licznymi zmianami strukturalnymi, pracami remontowymi i organizacyjnymi Działu Archeologii. Mimo wszystko, dzięki wielkiej determinacji potrafiła realizować wiele interesujących projektów badawczych, ekspozycyjnych, edukacyjnych oraz konferencji. Bogusława Wawrzykowska prowadziła także badania wykopaliskowe. Warto wspomnieć, że jako pierwsza rozpoczęła prace badawcze nad osadnictwem neolitycznym na ziemi chełmińskiej. Do ważniejszych stanowisk archeologicznych badanych przez Nią należą: Szarlej stan. 6 i 6a, Brąchnówko stan. 1, Stablewice stan. 1, Siemoń stan. 15, Toruń stan. 242-Katarzynka, Toruń stan. 327-Fort Żółkiewskiego. Oprócz tego uczestniczyła lub współuczestniczyła w licznych badaniach powierzchniowych (w tym AZP), ratowniczych oraz nadzorach prowadzonych zarówno przez Muzeum, jak i inne instytucje. W latach 80. XX wieku odbyła także kilka wyjazdów, m.in.: do Wielkiej Brytanii, dwukrotnie do Czechosłowacji oraz do Finlandii. Była autorką, współredaktorką oraz kuratorem wielu publikacji w formie artykułów, książek czy wystaw. Za swoją działalność naukowo-badawczą i wystawienniczą była wyróżniana i nagradzana. Zmarła 17 marca 2012 r. w wyniku niespodziewanej i ciężkiej choroby w Radomiu.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Beata Bielińska-Majewska, Violetta Stawska, Bogusława Wawrzykowska (1942-2012), [w:] Pomorania Antiqua, t. 29, s. 411-416.

WYBICKI Józef

WYBICKI Józef

(1866 – 1929), lekarz, minister byłej Dzielnicy Pruskiej, Starosta Krajowy Pomorski.

Ur. Niewierzu niedaleko Brodnicy w rodzinie ziemiańskiej. Uczył się w gimnazjum w Brodnicy, gdzie należał do tajnego Kółka Filaretów. Po zdanej w 1888 r. maturze studiował medycynę we Wrocławiu, a później także w Berlinie i Lipsku. W ostatnim z tych miast działał w towarzystwie „Unitas” organizującym opiekę m.in. kulturalno-oświatową wśród pracujących w Niemczech robotników polskich. Na Pomorze wrócił w 1895 r. i rozpoczął jako pediatrę pracę w szpitalu w Gdańsku. Starał się także poprzez działalność społeczność uchronić młodzież przed germanizacją. W okresie I wojny światowej pozostał w Gdańsku, rodzinę natomiast wysłał do Szwajcarii. Odwiedzając ich był zarazem kurierem Komitetu Narodowego Polskiego w Lozannie. W listopadzie 1918, po wybuchu rewolucji został prezesem Polskiej Rady Ludowej w Gdańsku. Został następnie podkomisarzem Naczelnej Rady Ludowej koordynując na Pomorzu działalność rad ludowych i całego ruchu polskiego. Brał udział w próbach wywołania powstania na Kaszubach oraz w werbunku ochotników gotowych walczyć w Powstaniu Wielkopolskim. Był również pomysłodawcą wysłania w 1919 r. do Paryża na konferencję pokojową delegacji kaszubskiej. Pod koniec tego roku został z nominacji Józefa Piłsudskiego Komisarycznym Starostą Krajowym Pomorskim, angażując się w zorganizowanie na Pomorzu polskiej administracji. Od 1920 r. urzędował w Toruniu. W październiku 1921 r. został Ministrem b. Dzielnicy Pruskiej, natomiast w maju 1922 r. został Starostą Krajowym Pomorskim i przystąpił do odbudowy i rozwoju ziem pomorskich. Działał też w licznych organizacjach i stowarzyszeniach społecznych. Wielokrotnie odznaczany i wyróżniany. Zm. w Toruniu 28 IV 1929 r. podczas manifestacji przeciwko rewizjonistycznej polityce Niemiec. Pochowany został w Mszanie w powiecie brodnickim.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Kazimierz Przybyszewski, Wybicki Józef, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. K. Mikulskiego, t. 1, Toruń 1998, s. 252-254.

WAŁDOWSKI Julian

WAŁDOWSKI Julian

(1854 – 1912), artysta malarz.

Ur. w Szabdzie niedaleko Brodnicy. Uczył się w prywatnym gimnazjum w Kurzętniku i prawdopodobnie w gimnazjum w Chełmnie. W l. 1871-1876 studiował malarstwo w Düsseldorfie, odbył służbę wojskową i uzupełnił swoje wykształcenie w monachijskiej akademii sztuk pięknych. Od 1883 r. zamieszkał w Toruniu. Rozpoczął działalność społeczną, m.in. współorganizując obchody 200 rocznicy odsieczy wiedeńskiej, za co w 1884 r. stanął przed sądem. Rozwinął tu także działalność malarską, specjalizując się przede wszystkim w tematyce religijnej. W 1887 r. wykonał dla kościoła św. Janów w Toruniu obrazy przedstawiające św. Cecylię i św. Anioła. W 1890 r. wyjechał do Berlina. Od 1893 r. związał się z Wrocławiem. Od tego czasu swoje prace wykonywał w 79 śląskich kościołach. Tworzył także na zamówienia prywatne. Zm. 23 V 1914 r. we Wrocławiu.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Tadeusz Zakrzewski, Wałdowski Julian, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. K. Mikulskiego, t. 1, Toruń 1998, s. 244-245.

Ta strona korzysta z ciasteczek. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.