Miejscowość: Inowrocław

ZAKRZEWSKI Zygmunt

Data wpisu 7 lipca 2023

ZAKRZEWSKI Zygmunt

(1867 – 1951), archeolog, chemik, numizmatyk, starosta, poseł na Sejm pruski, konserwator zabytków, profesor.

Urodził się dnia 28 marca 1867 r. w Golinie (pow. koniński) w rodzinie ziemiańskiej. Od najmłodszych lat wykazywał się dużym zainteresowaniem pradziejami, kolekcjonując m.in. monety z czasów piastowskich. Naukę w gimnazjum rozpoczął początkowo w Poznaniu, po czym przeniósł się do Wrocławia, gdzie zdał maturę w roku 1889. Już w czasach pobierania nauk podejmował próby rozkopania cmentarzysk pradziejowych wykonując przy tym dokładną dokumentacje opisową oraz publikował pierwsze artykułu archeologiczne w szwajcarskim czasopiśmie „Antiqua”. W 1889 r. zdał maturę i rozpoczął studia chemiczne w Dreźnie i Karlsruhe uzyskując w 1893 r. dyplom inżyniera. Rok później uzyskał tytuł doktora filozofii. W cztery lata później żeni się z Emilją Jażdżewską, a w r. 1904 osiada na Kujawach, w pow. strzelińskim, nabywając majątek ziemski Mirosławice. Pracuje w Kruszwicy jako chemik, a po kilku latach uzyskuje posadę dyrektora pakoskiej cukrowni. W 1914 r. wybrany zostaje
posłem do Sejmu pruskiego i czynność tę sprawuje przez cały czas okres I wojny światowej. Podczas powstania wielkopolskiego mianowany zostaje w 1919 r. starostą powiatu strzelińskiego i obejmuje zarazem funkcję komendanta Straży Ludowej tegoż powiatu. W październiku 1919 r. zostaje także powołany na stanowisko konserwatora zabytków przedhistorycznych na okręg wielkopolski i pomorski. Uzyskuje habilitacje dnia 21 kwietnia 1921 r. na Uniwersytecie Jagiellońskim z zakresu numizmatyki, a dnia 5 grudnia 1929 r. uzyskuje za zasługi naukowe tytuł profesora. Od początku działalności konserwatorskiej konsekwentnie dążył do stworzenia bazy archiwalnej o istniejących stanowiskach archeologicznych oraz dążył do stworzenia jednolitej i spójnej sieci delegatur urzędu ochrony zabytków. Aktywnie działał na rzecz budowania świadomości potrzeby ochrony stanowisk archeologicznych. Rozległy obszar administracyjny okręgu wymuszał współpracę m.in. z Józefem Kostrzewskim w zakresie prowadzonych prac terenowych. Sam prowadził badania m.in. w Wielkopolsce, Pomorzu i Kujawach. Na tych ostatnich, gdzie przez wiele lat mieszkał, prowadził liczne badania wykopaliskowe, m.in. prace ratownicze na Ostrowie Rzępowskim w Kruszwicy (1922) połączone z odkryciem grodziska ludności kultury Łużyckiej i wczesnośredniowiecznego, osady ludności kultury Łużyckiej w Wójcinie w pow. strzelińskim (1927), megalitu ludności kultury amfor kulistych w Strzelcach w pow. mogileńskim (1928), czy wieloletnie badania na stanowisku wielkokulturowym w Modliborzycach w pow. inowrocławskim. Pozostawił po sobie ok. 80 publikacji; przebadał kilkaset stanowisk archeologicznych w Polsce. Piastował wiele innych zaszczytnych funkcji, w tym był prezesem Polskiego Towarzystwa Prahistorycznego. Wybuch II wojny światowej zastał go w Paryżu, gdzie przebywał na rocznych studiach. Okres wojny przeżył we Francji w Boulogne sur Mer. Do Polski powrócił dopiero w 1948, po pobycie we Włoszech iw Wielkiej Brytanii. Po wojnie pracował w Krakowie na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zmarł 11 marca 1951 r. w Krakowie. Swoją kolekcję numizmatyczną przekazał do Muzeum Narodowego w Krakowie, rodzinie zaś zostawił rękopis swojego pamiętnika.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Kaczmarek Hieronim, Zakrzewski Zygmunt (1867–1951), hasło [w:] Polski słownik biograficzny konserwatorów zabytków, z. 2, red. H. Kondziela, H. Krzyżanowska, Poznań 2006, s. 298–299.
Reyman J., Zapis zbioru numizmatycznego [po prof. Z. Zakrzewskim], Biuletyn Krakowski, 1960, t. 2, s 97–103.
Stolpiak B., Zygmunt Zakrzewski. Chemik, archeolog, numizmatyk, profesor Uniwersytetu Poznańskiego 1867–1951, Strzelno 1982.
Wędzki A., Zakrzewski Zygmunt (1867–1951), hasło [w:] Wielkopolski Słownik Biograficzny, red. A. Gąsiorowski, J. Topolski, Warszawa–Poznań 1981, s. 859–860.

JĘDRZEJEWSKI Zbigniew

Data wpisu 28 grudnia 2022

JĘDRZEJEWSKI Zbigniew

(1945 – 2022), mistrz kowalski, laureat Nagrody im. Oskara Kolberga.

Urodził się w 1945 r. w Osięcinach (powiat radziejowski), w rodzinie kujawskich rzemieślników. Jego matka Helena zajmowała się hafciarstwem i szydełkowaniem, ojciec Teodor był założycielem kuźni w Osięcinach, w której wykuwał zarówno przedmioty użytkowe, jak i stylizowane ozdoby. Wykształcenie pobierał najpierw w Osięcinach, a następnie we Włocławku, gdzie ukończył także Studium Nauczycielskie i rozpoczął pracę jako nauczyciel przedmiotów zawodowych w Zespole Szkół Mechanicznych w Radziejowie. Tam też prowadził koło zainteresowań dla młodych metaloplastyków. Sam nauczył się fachu przede wszystkim od swojego ojca. Pomagał mu w kuźni, a gdy ten przeszedł na emeryturę w 1976 r., zrezygnował z pracy w szkole i przejął rodzinną działalność w pełnym wymiarze. Jego praca była odzwierciedleniem ciężkiej pracy i wrodzonego talentu. Z powodzeniem łączył technikę z plastyczną wyobraźnią, tworząc formy finezyjnie, a przy tym starannie zakomponowane. Przekształcił prostą kuźnię w zakład kowalstwa artystycznego, w którym powstawały m.in. dekoracyjne kraty, bramy, balustrady, świeczniki, latarnie, lampy. W 1979 r. Zbigniew Jędrzejewski został wyróżniony tytułem Honorowego Mistrza Rzemiosła Artystycznego, a w 1986 złotą odznaką „Za opiekę nad zabytkami”, przyznawaną przez Ministra Kultury i Sztuki. W 2006 r. otrzymał także prestiżową Nagrodę im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej”. Od lat 80. brał udział w licznych konkursach sztuki ludowej i kowalstwa artystycznego. Jego prace były prezentowane na zagranicznych wystawach, obecnie znajdują się w zbiorach muzealnych we Włocławku, Inowrocławiu i Radomiu, można je także dostrzec w przestrzeni publicznej Włocławka, Inowrocławia, Osięcin, Ostrowąsu, Izbicy Kujawskiej. Fach przekazał swojemu synowi Andrzejowi, który kontynuuje rodzinną tradycję i prowadzi kuźnię w Osięcinach. Uczniem mistrza był również m.in. Andrzej Schmidt, popularny kowal z Piotrkowa Kujawskiego. Zbigniew Jędrzejewski odszedł 25 lipca 2022 r.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

D. Kalinowska, Zbigniew Jędrzejewski, online: https://www.nagrodakolberg.pl/laureaci-zbigniew_jedrzejewski, dostęp: 28.12.2022.

SIKORSKI Czesław

Data wpisu 28 grudnia 2022

SIKORSKI Czesław

(19431 – 1995), archeolog, historyk, starszy kustosz Muzeum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu, miejski konserwator zabytków, działacz społeczny.

Urodził się 4 stycznia 1943 r. w Gnieźnie. Podstawowe wykształcenie odebrał w rodzinnym mieście, po czym rozpoczął studia w zakresie archeologii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Pracę magisterską pt. „Materiały do pradziejów powiatu lipnowskiego” obronił w 1967 r. Już w trakcie ostatniego roku studiów odbył staż w urzędzie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Olsztynie. Po zakończeniu studiów podjął pracę w Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, a od 1 kwietnia 1968 r. związał się na stałe z Muzeum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu, w dziale archeologicznym i historycznym. W 1975 r. poślubił Janinę Bogusławę z d. Strzelczyk. Jego zainteresowania naukowe objęły szeroki rejon północno-zachodnich Kujaw i wschodnich Pałuk, a liczne prace badawcze przyczyniły się do wzrostu znaczenia muzeum inowrocławskiego. Prowadził liczne prace archeologiczne na terenie Inowrocławia, m.in. w reliktach klasztoru franciszkanów. Wśród innych ważnych stanowisk badanych przez Czesława Sikorskiego wymienić należy badania w Szarleju-Arturowie, w Słaboszewie czy na terenie zamków w Nowym Jasińcu czy Wenecji. Na bazie materiałów z tego ostatniego stanowiska przygotował prace pt. „Zamek w pałuckiej Wenecji”, na podstawie której uzyskał w 1987 r. tytuł doktora nauk humanistycznych w zakresie historii w Wojskowym Instytucie Historycznym w Warszawie. Badania prowadzone nad zamkiem weneckim rozwinęły jego zainteresowania architekturą obronną, toteż te właśnie problemy, a konkretnie warownie archidiecezji gnieźnieńskiej stały się przedmiotem rozprawy habilitacyjnej, której nie zdążył jednak dokończyć. Poza licznymi opracowaniami naukowymi publikował także prace o charakterze popularnonaukowym, przewodniki i broszury. Prace te podejmowały nie tylko zagadnienia związane z wynikami badań archeologicznych, ale szeroko rozumianej historii – regionalnej, społecznej czy sztuki. Od 1 stycznia 1983 pełnił obowiązki miejskiego konserwatora zabytków, pełnomocnika wojewódzkiego konserwatora zabytków. Angażował się również w życie społeczne Inowrocławia. W latach 1990-1994 przewodniczył działającej przy Radzie Miejskiej Komisji ds. Nazewnictwa ulic, walnie przyczyniając się do tego, że proponowane zmiany w miejskiej toponomastyce były logiczne i wyważone. W 1990 r. kandydował z listy Komitetu Obywatelskiego do Rady Miejskiej, a w 1994 r. z listy Forum Gospodarczego, mandatu jednak nie uzyskał. W drugiej kadencji samorządu miejskiego został członkiem Komisji Budownictwa, Ładu Przestrzennego i Gospodarki Terenami. Zmarł 31 marca 2005 r. w Inowrocławiu.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Dariusz Karczewski, Czesław Sikorski 1943-1995. Nekrolog, Ziemia Kujawska, t. XI, 1995, s. 161-164.

HOYER Henryk

Data wpisu 22 sierpnia 2022

HOYER Henryk Fryderyk

(1834 – 1907), lekarz, naukowiec, histolog i embriolog.

Ur. w Inowrocławiu. Pochodził z saksońskiej rodziny, która w XVIII wieku przybyła na Kujawy. Po ukończeniu szkoły (Inowrocław, Bydgoszczy) rozpoczął studia we Wrocławiu, następnie w Berlinie. Był słuchaczem wykładów prof. Mullera (fizjologa), prof. Schönleina (patologa) i prf. Langenbecka (chirurga) i innych wówczas wybitnych naukowców z różnych dziedzin medycyny. W 1857 r. obronił pracę doktorską. W 1859 r. otrzymał zaproszenie do Katedry Fizjologii i Histologii w Akademii Medyko-Chirurgicznej w Warszawie. Poza tym wykładał na dwóch pozostałych uczelniach warszawskich – Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim i Szkole Głównej Warszawskiej.
Jest uznawany za wybitego znawcę histologii i embriologii, twórca tzw. szkoły hoyerowskiej w warszawskim środowisku naukowym. Jest autorem pierwszego podręcznika histologii w języku polskim (1862).

&nbsp
Współcześnie w regionie upamiętniony poprzez:

– ulica Henryka Foyera w Inowrocławiu

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Śródka A., Histologia: szkoła naukowa Henryka Fryderyka Hoyera, [w:] Polskie szkoły medyczne : mistrzowie i uczniowie: wybrane zagadnienia, Kraków 2016.

BŁAŻEK Ludwik

Data wpisu 22 sierpnia 2022

BŁAŻEK Ludwik

(1892 – 1971), lekarz, wieloletni ordynator oddziału chirurgicznego i dyrektor Szpitala Miejskiego w Inowrocławiu.

Ur. w Rudzinach. Studiował medycynę w Gryfii i Fryburgu. Po uzyskaniu dyplomu doktora medycyny (dziedzina neurologii) rozpoczął pracę jako asystent w Poznaniu. W 1927 r. rozpoczął pracę na stanowisku ordynatora oddziału chirurgicznego w Szpitalu Miejskim w Inowrocławiu. W czasach II wojny światowej był ordynatorem w Warszawie (1940-41 r.) i w Grodnie (1941 r.). Po wojnie wrócił do Inowrocławia, w którym pracował do emerytury jako ordynator oddziału chirurgicznego, a także jako dyrektor tej szpitalnej instytucji. Zmarł w 1971 r. Uznany jest za wybitnego i postępowego lekarza, m. in. był honorowym członkiem Towarzystwa Chirurgów Polskich. Jest patronem Szpitala Wielospecjalistycznego im. dr. Ludwika Błażka w Inowrocławiu.

&nbsp
Współcześnie w regionie upamiętniony poprzez:

– Szpital Miejski im. dr Ludwika Błażka w Inowrocławiu;
– ulica Ludwika Błażka w Inowrocławiu

&nbsp
Oprac. na podstawie:

https://kujawy-zachodnie.jimdofree.com/znani-zas%C5%82u%C5%BCeni-zapomniani/b%C5%82a%C5%BCek-ludwik/

NOWICKI Julian

Data wpisu 17 sierpnia 2022

NOWICKI Julian

(1910 – 1936), działacz robotniczy.

Ur. w Barcinie. Uczył się w Gimnazjum w Inowrocławiu. Odbył też kurs kupiecki. Następnie podjął pracę w kopalniach wapna w Piechcinie i Krotoszynie. Od pocz. lat 30. XX w. zaangażował się w działalność związkową. Przeniósł się wówczas do Bydgoszczy, gdzie dokształcał się w Szkole Przemysłowej. Być może kształcił się także w Gdańsku w szkole technicznej. W 1933 r. miał wrócić do Barcina i rozpocząć bliską współpracę z ruchem komunistycznym. W 1934 r. został sekretarzem Związku Zawodowego Robotników Rolnych w województwie pomorskim. Publikował też na łamach komunistycznej prasy. W 1935 r. związał się z Toruniem zostając tu sekretarzem okręgowym Klasowych Związków Zawodowych. Sam znajdując się w nienajlepszej sytuacji materialnej, skupiał się w działalności związkowej na tematach warunków pracy i bezrobocia. Od wiosny 1936 r. toruńscy bezrobotni rozpoczęli organizować wiece i manifestacje. Na jednym z nich, 3 czerwca, występował również Nowicki. Kilka dni później był współorganizatorem kolejnego spotkania bezrobotnych. Został wówczas wybrany na jednego z delegatów, którzy udać mieli się z postulatami do wojewody. Wobec uzyskania jedynie obietnic demonstranci w sposób bardziej zdecydowany ruszyli na ulice. Nowicki wraz z jednym z działaczy starał się niezwłocznie uzyskać zgodę na demonstrację od starosty. Starania te okazały się jednak nieskuteczne, a demonstranci mimo próśb by się rozeszli, starli się z policją, a w wyniku zajść zabity został Nowicki. Do jego zastrzelenia nie chciała przyznać się policja. Sugerowano, że padł on od strzału oddanego z tłumu demonstrantów. Jego śmierć środowiska antyrządowe starały się wykorzystać do dalszych protestów. Środowiska związkowe i lewicowe śmierć Nowickiego starały się uczcić i na lata upamiętnić. Także po II wojnie światowej Nowicki traktowany był jako jedna z najważniejszych postaci pomorskiego ruchu robotniczego. W 1956 r. odsłonięto tablicę upamiętniającą jego śmierć. Wówczas jego imię otrzymała też cześć obecnej Szosy Chełmińskiej, a także dwie toruńskie szkoły. Przed tablicą Nowickiego przez wiele dziesięcioleci odbywały się uroczystości organizacji lewicowych.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Mirosław Golon, Nowicki Julian, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. Krzysztofa Mikulskiego, t. 2, Toruń 2000, s. 179-182.

DONIMIRSKI Jan

Data wpisu 17 sierpnia 2022

DONIMIRSKI Jan Piotr, h. Brochwicz

(1888 – 1939), ziemianin, działacz społeczny i polityczny.

Ur. w majątku rodzinnym w Łysomicach niedaleko Torunia. Uczył się w Chełmnie i Toruniu, a od 1908 r. był słuchaczem wykładów z rolnictwa i ekonomii politycznej na uniwersytecie we Wrocławiu. W 1910 r. został powołany do 3. pułku dragonów w Bydgoszczy. Do 1912 r. odbył służbę i ćwiczenia wojskowe po czym przeszedł do rezerwy. Wyjechał następnie do Monachium by kontynuować studia. W 1914 r. wyruszył na front wschodni. Uczestniczył w bitwie pod Tannenbergiem. W tym roku został odznaczony Żelaznym Krzyżem II kl. Został także poważnie ranny po upadku z konia. W 1915 r. leczył się w lazaretach w Inowrocławiu i Toruniu. Jako niezdolny do dalszej służby pozostał do końca wojny. W grudniu 1918 r. został posłem z powiatu toruńskiego na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu oraz komendantem okręgowym tajnej Organizacji Wojskowej Pomorza. W 1919 r. wstąpił do powstańczej Armii Wielkopolskiej. W l. 1919-1920 był adiutantem płk. Stanisława Skrzyńskiego, dowódcy Dywizjonu Pomorskiego. Działał w tym okresie na terenie Pomorza i zakończył służbę w 1920 r. w Nowym Mieście Lubawskim jako delegat wojskowy. Od tego momentu rozpoczął działalność w licznych organizacjach gospodarczych. W 1924 r. został prezesem Pomorskiego Towarzystwa Rolniczego. Działał także politycznie w ramach Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Rolniczego. Jako jeden z najzamożniejszych ziemian pomorskich zajmował się w swoim majątku w Łysomicach hodowlą bydła i koni szlachetnych, a także uprawą buraka cukrowego. Od 1919 r. zarządzał także leżącym nieopodal Janikowa majątkiem Kołuda Wielka. W listopadzie 1926 r. miał miejsce w Łysomicach zjazd ziemian pomorskich, którzy okazali wówczas poparcie Piłsudskiemu. W 1928 r. z nominacji papieża Piusa XI został szambelanem świeckim. Odznaczany Krzyżem Oficerskim Polonia Restituta i Medalem Niepodległości. Od 1934 do 1939 r. był prezesem Pomorskiej Izby Rolniczej. Po wybuchu II wojny światowej został 21 X 1939 r. aresztowany, a następnie więziony w toruńskim Forcie VII. Prawdopodobnie został rozstrzelany w lasku na Barbarce i pochowany w grobie masowym, choć istnieje też hipoteza, że został już zamordowany w Forcie.

Współcześnie w regionie upamiętniony poprzez:

– dedykowaną tablicę w Papowie Toruńskim

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Mariusz Wołos, Donimirski Jan Piotr, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. K. Mikulskiego, t. 2, Toruń 2000, s. 72-75.

DIETL Bronisław

Data wpisu 17 sierpnia 2022

DIETL Bronisław

(1878 – 1952), urzędnik, prezydent Torunia, starosta powiatowy w Inowrocławiu.

Ur. w Rzuchowie w powiecie tarnowskim. Spokrewniony z Józefem Dietlem rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego i prezydentem Krakowa. Uczył się w Tarnowie, studiował na UJ. Karierę urzędniczą rozpoczął w Namiestnictwie Galicyjskim. W kolejnych latach był pracownikiem kilku starostw. W l. 1921-1922 prezydent Torunia. W tym okresie zajął się m.in. spolszczeniem administracji miasta. Jeszcze w 1922 r. został starostą w Poznaniu, następnie zaś starostą powiatowym w Inowrocławiu. Zasłużył się choćby w zakresie rozwoju kółek rolniczych na Kujawach. Działał w licznych stowarzyszeniach. Od 1929 r. w Poznaniu. W 1939 r. zastępca kierownika tamtejszego Urzędu Wojewódzkiego. W czasie II wojny światowej wysiedlony do Generalnego Gubernatorstwa. Później znów urzędnik w Poznaniu. Wielokrotnie odznaczany. Zmarł 24 I 1952 r.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Ryszard Sudziński, Bronisław Dietl, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. Krzysztofa Mikulskiego , t. 1, Toruń 1998, s. 81-82.

BAGIŃSKI Mieczysław

Data wpisu 14 lipca 2022

BAGIŃSKI Mieczysław

(1902 – 1978), działacz niepodległościowy, redaktor.

Ur. w Miechowicach. Maturę uzyskał w Inowrocławiu, studia dziennikarskie ukończył w Poznaniu. W 1926 r. związał się z Toruniem obejmując redakcję „Głosu Robotnika”. W kolejnych latach był także redaktorem takich tytułów i dodatków do nich jak: „Obrona Ludu”, „Pochodnia”, „Niedziela” i „Gospodarz”. Po wybuchu II wojny światowej pracował w firmie budowlanej. W 1941 r. włączył się w działalność konspiracyjną, a tajne spotkania odbywały się m.in. w jego mieszkaniu. W tym okresie m.in. wydawał i kolportował prasę konspiracyjną oraz przekazywał informacje wywiadowcze. W lutym 1945 r., po wyzwoleniu Torunia brał udział w organizacji Milicji Obywatelskiej, zostając nawet na krótko komendantem miasta. Jeszcze w październiku tego roku został jednak aresztowany przez UB i skazany w 1946 r. w procesie żołnierzy AK na siedem lat więzienia. Osadzony we Wronkach, wyszedł na wolność w 1949 r. w wyniku amnestii. Odmówił współpracy z UB. Krótko pracował przy organizacji Miejskiej Czytelni przy Książnicy Miejskiej, następnie aż do emerytury był pracownikiem w Zakładach Wikliniarskich. Zm. w Toruniu 20 stycznia 1978 r.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Anna Zakrzewska, Bagiński Mieczysław, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. K. Mikulskiego, t. 2, Toruń 2000, s. 28-29.

Dane kontaktowe

Kujawsko-Pomorskie Centrum Dziedzictwa w Toruniu

Ta strona korzysta z ciasteczek. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.