Miejscowość: Bydgoszcz

KLEIN Jan

Data wpisu 31 października 2023

KLEIN Jan

(1885 – 1940), ksiądz katolicki, bibliotekarz, historyk, pierwszy dyrektor Muzeum Miejskiego w Bydgoszczy, komisaryczny burmistrz Solca Kujawskiego.

Urodził się dnia 21 września 1885 r. w Szwederowie (obecnie dzielnica Bydgoszczy). Był synem Jana i Praksedy z Trawińskich. Uczęszczał do szkoły wydziałowej w Bydgoszczy, jak i do tutejszego gimnazjum gdzie zdał maturę. W 1906 r. wstąpił do Seminarium Duchownego w Poznaniu, gdzie uzyskał święcenia prezbiteriatu dnia 30 stycznia 1910 r. Już w trakcie formacji świadczył posługę wikariusza w parafii w Kamieńcu i Strzelnie (luty-listopad 1909), a następnie został administratorem parafii w Chomiąży Szlacheckiej (1909-1913) i Krostkowie (1911-1917). Po zdaniu koniecznych egzaminów w roku 1917 objął probostwo w parafii w Solcu Kujawskim od października 1918 r. Dnia 19 stycznia 1920 r. w imieniu rządu polskiego przejmował w Solcu Kujawskim władzę z rąk Niemców i sprawował funkcję komisarycznego burmistrza tego miasta do 1 marca 1921 r. Następnie przeniósł się do Bydgoszczy, gdzie pracował w Bibliotece Miejskiej w charakterze kustosza. Funkcję tą sprawował od 1 kwietnia 1921 r. do 31 lipca 1923 r. Z początkiem lipca 1923 r. Rada Miejska powierzyła mu zadanie zorganizowania Muzeum Miejskiego w Bydgoszczy oraz wyznaczyła na jego pierwszego dyrektora. Uroczystego otwarcia muzeum dokonał 23 sierpnia 1923 r. Na stanowisku dyrektora wykazywał się dobrą organizacją pracy, co przyczyniło się do uporządkowaniem zbiorów oraz okrzepnięcia nowej instytucji. Poza tym udzielał się w pracy społecznej, pracując w polskich towarzystwach naukowych. Był autorem takich pozycji jak: „Bractwo Strzeleckie w Bydgoszczy”, „Dzieje Bydgoszczy. Szkic historyczny”, „Biblioteka Bernardyńska w Bydgoszczy” i wielu artykułów, zamieszczonych w Dzienniku Bydgoskim i Kurierze Poznańskim. Funkcję Dyrektora pełnił do 1925 r., po czym opuścił Bydgoszcz. Dnia 1 marca tr. objął parafię w Czeszewie koło Miłosławia, a 27 stycznia 1926 r. ostatecznie wystąpił z bydgoskiej administracji miejskiej. W 1928 władze kościelne powierzyły mu parafię Chomętowo koło Szubina, gdzie pracował do wybuchu II wojny światowej. Dnia 5 listopada 1939 r. został aresztowany przez Niemców. Był więziony w obozach w Szubinie, w Grupie koło Grudziądza i w Nowym Porcie w Gdańsku. W 1940 r. wywieziono go do obozu koncentracyjnego w Sztutowie, a stamtąd do Oranienburga-Sachsenhausen. W tym ostatnim został zamęczony na śmierć. Zmarł 27 maja 1940 r. Zgodnie z wolą jego siostry – Anny Klein, urnę z prochami złożono na Cmentarzu Bohaterów Bydgoszczy na Wzgórzu Wolności. Jego imieniem nazwano jedną z ulicy na osiedlu Przylesie w Fordonie.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Błażejewski Stanisław, Kutta Janusz, Romaniuk Marek, Bydgoski Słownik Biograficzny, tom I, Bydgoszcz 1994, str. 64

HANELT Franciszek

Data wpisu 31 października 2023

HANELT Franciszek

(1894 – 1971), ksiądz katolicki, działacz niepodległościowy, pierwszy powojenny burmistrz Solca Kujawskiego, pierwszy dyrektor soleckiego gimnazjum.

Urodził się dnia 2 czerwca 1894 r. w Wałdowie Królewskim niedaleko Ostromecka. Uczęszczał do gimnazjum w Chełmnie, gdzie nalezał do tajnej organizacji filomackiej w latach 1912-1914. Nastepnie przeniósł się do gimnazjum w Brodnicy, w którym zaangażował się w działanie Towarzystwa Tomasza Zana. W maju tego samego roku (1914) założył tajny skauting i został jego pierwszym komendantem. W roku 1915 został wezwany do armii niemieckiej i po przeszkoleniu skierowany na front, na którym został ciężko ranny. Po rekonwalescencji w szpitalu powrócił do działalności filomackiej. Pisał instrukcje i programy dla różnych kół, a także wizytował je. W latach 1918-1919 brał udział w Powstaniu Wielkopolskim, a po jego zakończeniu wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Gnieźnie. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1922 r., po czym rozpoczął posługę wikarego przy kościele św. Trójcy w Bydgoszczy (do roku 1927), a następnie prefekta w bydgoskim Żeńskim Katolickim Gimnazjum Humanistycznym. Po wybuchu II wojny światowej, poszukiwany przez Niemców w Bydgoszczy, objął opuszczoną solecką parafię. Mimo niemieckich zakazów udzielał sakramentów w języku polskim, co sprowadzało do Solca wiernych także z innych miast, niekiedy tak odległych jak Tuchola czy Włocławek. Prowadził też działalność konspiracyjną w ramach bydgoskiego inspektoratu AK. Po wyzwoleniu w 1945 został wybrany burmistrzem Solca Kujawskiego (przewodniczącym Tymczasowego Komitetu miasta Solca Kujawskiego), a od lutego 1945 r. do kwietnia 1946 r. był członkiem Miejskiej Rady Narodowej w Solcu Kujawskim i jej pierwszym przewodniczącym. Był także jednym z inicjatorów a następnie od 18 września 1945 r. pierwszym dyrektorem Miejskiego Gimnazjum Koedukacyjnego, czyli późniejszego Liceum Ogólnokształcącego. Funkcję tę pełnił do 16 kwietnia 1946 r. W październiku tego roku wrócił do Bydgoszczy. Jako proboszcz bydgoskiej fary doprowadził do jej restauracji, a także do odbudowy tamtejszego kościoła Klarysek. Zmarł 18 grudnia 1971 r. w Bydgoszczy i został pochowany na bydgoskim cmentarzu Nowofarnym. Jest upamiętniony tablicą w katedrze pw. św. Marcina i Mikołaja w Bydgoszczy.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Bilski Stefan, Słownik biograficzny regionu brodnickiego, Brodnica 1991, s. 41-42.
Błażejewski Stanisław, Kutta Janusz, Romaniuk Marek, Bydgoski Słownik Biograficzny, tom III, Bydgoszcz 1994, str. 68

PAWLAK Marian

Data wpisu 18 września 2023

PAWLAK Marian Zdzisław

(1935 – 2016), historyk, badacz dziejów szkolnictwa Kujaw i Pomorza

Urodził się dnia 10 lipca 1935 r. w Nowinach w powiecie włocławskim. Był synem Konstantego i Anny z Raczkowskich. W roku 1942 rodzina Pawlaków przeprowadziła się do Kolonii Borzymie, gdzie mieszkali do 1944 r. W ostatnim roku okupacji mieszkali w jednym z czworaków w folwarku Borzymie, a do Nowin wrócili w styczniu 1945 r. – wówczas też Marian Pawlak rozpoczął naukę w Szkole Podstawowej w Nowinach. Po jej ukończeniu w 1950 r. podjął naukę w Liceum im. Ziemi Kujawskiej we Włocławku, gdzie w 1955 r. uzyskał świadectwo dojrzałości. W tym samym roku rozpoczął studia historyczne na UMK, które ukończył w 1960 uzyskując stopień magistra. Od 25 marca do 30 czerwca 1960 r. pracował jako bibliotekarz w Książnicy Miejskiej w Toruniu, a od 16 sierpnia 1960 r. do 31 sierpnia 1961 r. był zatrudniony na stanowisku nauczyciela w Zasadniczej Szkole Zawodowej w Lipnie, gdzie uczył m.in. Lecha Wałęsę. Od 1961 r. związał się z Instytutem Historii i Archiwistyki UMK w Toruniu, gdzie pracował do 1989 r. Równolegle rozpoczął studia doktoranckie, które zakończył obroną pracy doktorskiej w zakresie historii w 1969 r. W 1967 r. ożenił się z Różą Łukaszewicz, z którą miał syna Przemysława. Zainteresowania badawcze Mariana Pawlaka obejmowały głównie historię oświaty. Skupiał się przede wszystkim na studiach akademickich wychowanków gimnazjów z terenu Pomorza Nadwiślańskiego w okresie staropolskim. Problematyka ta stała się przedmiotem jego pracy pt. „Studia uniwersyteckie młodzieży z Prus Królewskich w XVI – XVIII wieku”, na podstawie której otrzymał stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie historii w 1988 r. W kręgu jego zainteresowań znajdowała się również historia regionalna. Tytuł profesora zwyczajnego otrzymał w 1995 r. W latach 1989-2005 pracował w WSP w Bydgoszczy (obecnie UKW). W 1990 r. był jednym z twórców kierunku historycznego na późniejszym UKW. Po przejściu na emeryturę w 2005 r. podjął dodatkową pracę w Kujawsko-Pomorskiej Szkole Wyższej, gdzie był zatrudniony na stanowisku profesora zwyczajnego. W trakcie swojej wieloletniej kariery zawodowej pełnił wiele funkcji. Był m.in. przewodniczącym Rady Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego na Wydziale Humanistycznym UMK (1975-1981), kierownikiem Podyplomowego Studium Historii (1984-1989) UMK, kierownikiem Zakładu Historii Nowożytnej WSP(1989-2005) oraz wieloletni dziekanem ds. studiów zaocznych i nauki Wydziału Humanistycznego tej uczelni. Pełnił także funkcję kierownika Zakładu Podstaw Edukacji Wydziału Pedagogicznego KPSW (2006-2011) oraz dziekana na tym wydziale (2011-2012). Był autorem ponad 200 publikacji, w tym dziewięciu książek autorskich. Poza pracą naukowo-dydaktyczną Marian Pawlak angażował się w działalność wielu towarzystw i organizacji, m.in. Włocławskiego Towarzystwa Naukowego, Polskiego Towarzystwa Historycznego, Stowarzyszenia Autorów Polskich, Polskiego Towarzystwa Badań nad Osiemnastym Wiekiem czy Klubu Inteligencji Katolickiej w Toruniu. Badacz był także wielokrotnie honorowany odznaczeniami, m.in. Krzyżem kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2000), Złotym Krzyżem Zasługi (1981) czy Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1997). Zmarł 26 grudnia 2016 r. w Bydgoszczy. Pochowany został na cmentarzu parafii św. Antoniego przy ul. Owsianej w Toruniu.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Michał Raczkowski, Włocławski Słownik Biograficzny, red. S. Kunikowski, t. VII, Włocławek 2018, s. 123-125.

ZIELONKA Bonifacy

Data wpisu 28 grudnia 2022

ZIELONKA Bonifacy

(1899 – 1975), polski archeolog, nauczyciel, kustosz Działu Archeologii Muzeum Okręgowego w Toruniu, ale także etnograf i Wojewódzki Konserwator Zabytków w województwie bydgoskim.

Urodził się dnia 13 maja 1899 r. we wsi Wacowice nieopodal Drohobycza na terenie współczesnej Ukrainy. Pochodził z wielodzietnej, ubogiej, ale muzykalnej rodziny chłopskiej. Naukę rozpoczął w C.K. Gimnazyum im. Franciszka Józefa w Drohobyczu. Po ukończeniu czwartej klasy naukę przerwał z powodów finansowych i kontynuował ją już w okresie międzywojennym, kiedy zdał maturę (w 1924 r.). W 1934 r. złożył
egzamin nauczycielski i tym samym zdobył kwalifikacje zawodowe. W czasie nauki poznał swoją przyszłą żonę – Weronikę Szczepankiewiczównę z Połajewa na Kujawach. Od młodości interesował się przede wszystkim nauczaniem, folklorem i archeologią. Za namową żony przeniósł się w 1927 r. na Kujawy, gdzie rozpoczął intensywne prace badawcze nad lokalnym folklorem, ale także podjął pracę w wiejskiej szkole w roli nauczyciela. Mimo podjętej pracy znajdował czas na zapisywanie melodii weselnych i dożynkowych z regionu. Skontaktował się także z warszawskim Centralnym Archiwum Fonograficznym powstającym przy Bibliotece Narodowej, od którego otrzymał fonograf, który umożliwił nagrywanie pieśni ludowych. Działał na Kujawach, głównie w Nieszawie i okolicach. Od 1927 r. nową wielką pasją B. Zielonki stała się archeologia. W 1934 r. zetknął się on z doktorem Konradem Jażdżewskim oraz nieco później z Romanem Jakimowiczem. Dzięki tej znajomości ukierunkował swoje zainteresowania. Z ramienia Muzeum Archeologicznego w Warszawie do 1939 r. sprawował opiekę konserwatorską na terenie kilku kujawskich powiatów. Po zakończeniu II wojny światowej zamieszkał w podtoruńskiej Brzozie i rozpoczął studia w dziedzinie archeologii i etnografii na nowo utworzonym Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika. W 1950 roku otrzymał stopień magistra filozofii w zakresie prehistorii i został asystentem w Zakładzie Prehistorii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, natomiast po śmierci prof. R. Jakimowicza otrzymywał wykłady zlecone. Równolegle powierzono mu obowiązki kustosza Działu Archeologii toruńskiego Muzeum, w którym pracował w latach 1950-1957. Zielonka prowadził oraz uczestniczył w wielu badaniach wykopaliskowych i powierzchniowych, a do najważniejszych stanowisk archeologicznych badanych przez tego badacza na Kujawach należą m.in.: Lachmirowice, Bodzanowo, Adolfin, Siniarzewo oraz stanowiska zlokalizowane na ziemi chełmińskiej i dobrzyńskiej: Gostkowo, Grębocin, Mała Kępa, Czarnowo. Badania terenowe prowadzone przez B. Zielonkę publikowane były w czasopismach o zasięgu krajowym i regionalnym, jak „Wiadomości Archeologiczne”, „Przegląd Archeologiczny”, „Z Otchłani Wieków” czy „Roczniki Muzeum w Toruniu”. Wśród najważniejszych jego prac znajduje się zarys polskich badań archeologicznych na ziemiach województwa bydgoskiego, monografia cmentarzyska z okresu wpływów rzymskich w Lachmirowicach oraz synteza osadnicza dla rejonu jez. Gopło w okresach późnolateńskim i rzymskim, która stanowiła podstawę uzyskania przez B. Zielonkę doktoratu nauk humanistycznych w 1967 r. na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Działał również intensywnie w zakresie uporządkowania, weryfikacji i inwentaryzacji zabytków archeologicznych, poprzez porządkowanie zbiorów oraz wykonywanie kart dokumentacyjnych dla poszczególnych obiektów. W latach 1957–1961 pełnił funkcję Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Archeologicznych na terenie byłego województwa bydgoskiego. Był również członkiem toruńskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Archeologicznego, w którym przez 15 lat pełnił funkcję prezesa, ale także stał się współzałożycielem Oddziałów tegoż Towarzystwa w Bydgoszczy, Włocławku i Chełmnie. Swoją wielostronną działalność badawczą prowadził do śmierci, która nastąpiła w dniu 12 marca 1975 r. Został pochowany na cmentarzu w Aleksandrowie Kujawskim.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Jacek Woźny, Szkic do portretu zbiorowego archeologów z regionu kujawsko-pomorskiego, „Prace Komisji Historii Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego” t. 20, red. Z. Biegański i Wł. Jastrzębski, Bydgoszcz 2007, s. 11-28.
Januariusz Janikowski, Wspomnienie o Bonifacym Zielonce, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologiczna, nr 23, Łódź 1976, s. 369–374.
Agnieszka Kostrzewa, Bonifacy Zielonka (1899–1975). Nauczyciel, archeolog, folklorysta, [w:] Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne, red. K. Ceklarz, A. Spiss, J. Święch, tom V, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Oddział w Krakowie, Kraków 2019, s. 245–249.

WIECZOROWSKI Tadeusz

Data wpisu 28 grudnia 2022

WIECZOROWSKI Tadeusz

(1904 – 1970), polski archeolog, muzealnik, członek Polskiej Akademii Nauk, badacz zbrodni hitlerowskich.

Urodził się 24 stycznia 1904 r. w Częstochowie. Dzieciństwo spędził w Opolu, gdzie uczęszczał do szkoły powszechnej. W latach 1919–1922 był uczniem Państwowego Gimnazjum w Rogoźnie Wielkopolskim. Maturę zdał w 1925 roku w Państwowym Gimnazjum w Tarnowskich Górach. Zaraz po niej rozpoczął studia teologiczne w Arcybiskupim Seminarium Duchownym w Poznaniu, jednakże w 1928 roku porzucił studia teologiczne na rzecz prehistorii, antropologii i etnografii na Uniwersytecie Poznańskim. Uzyskał tam magisterium z prehistorii, zdał także wszystkie egzaminy z zakresu magisterium z historii. Już w trakcie studiów podejmował liczne prace badawcze, w tym w roku 1932 na terenie grodziska w Bydgoszczy-Fordonie. Do września 1939 roku pracował jako asystent w Instytucie Prehistorycznym Uniwersytetu Poznańskiego. Był bliskim współpracowaniem prof. Józefa Kostrzewskiego, dzięki czemu brał udział w badaniach wykopaliskowych na osadzie obronnej kultury łużyckiej w Biskupinie. W okresie międzywojennym pracował także naukowo w Berlinie w Museum für Vor- and Frügeschichte opracowując zbiory prehistoryczne wywiezione z Bydgoszczy do Berlina i tam złożone jako depozyt. W 1938 r. obronił pracę magisterską na temat ceramiki inkrustowanej ludności kultury łużyckiej. Równolegle pracował także nad materiałami archeologicznymi wczesnośredniowiecznymi z wykopalisk w Gnieźnie. W 1939 roku objął stanowisko kustosza w Dziale Archeologicznym Muzeum im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. Jednak już w pierwszych dniach wojny został aresztowany przetrzymywany w charakterze zakładnika. W okresie okupacji hitlerowskiej pracował jako robotnik przy pracach ziemnych. Niemal natychmiast po wyzwoleniu Bydgoszczy Tadeusz Wieczorowski brał udział w zabezpieczaniu akt dokumentujących zbrodnie hitlerowskie, między innymi dotyczących więźniów oraz teczek personalnych funkcjonariuszy gestapo z Bydgoszczy i Ciechanowa. W latach 1945–1946 działał w ramach Komitetu Ochrony Mienia Państwowego i Kulturalnego, pełniąc funkcję kierownika Biura Okręgowej Komisji Badań Zbrodni Hitlerowskich w Bydgoszczy. W tym czasie, jako doświadczony archeolog, brał udział także w poszukiwaniach miejsc zbrodni w okolicach Bydgoszczy, a także ekshumacji i ustalaniu tożsamości osób pomordowanych i pochowanych w zbiorowych mogiłach. Organizował także nowe miejsca pochówków dla ofiar zbrodni hitlerowskich. Od 1946 r. powraca do zawodu, pełniąc rolę zastępcy kierownika ekspedycji archeologicznej w Biskupinie. Rok później rozpoczyna jednaj nowy etap działalności, związany z pracą w Szczecinie gdzie pełnią funkcję specjalnego delegata Państwowego Muzeum Archeologicznego w terenie. Po przyjeździe do Szczecina Tadeusz Wieczorowski pełnił również funkcję kustosza Działu Prehistorii Muzeum Miejskiego, przekształconego w 1948 roku w Dział Archeologii Muzeum Pomorza Zachodniego w Szczecinie. Jego głównym zadaniem było ratowanie i porządkowanie zbiorów muzealnych. W tym czasie założył także w Szczecinie oddział Polskiego Towarzystwa Archeologicznego (PTA) i był jego wieloletnim prezesem. Przez lata spędzone na Pomorzu Zachodnim Tadeusz Wieczorowski stworzył kompleksowy program badań archeologicznych nad początkami i wczesnośredniowiecznymi dziejami Szczecina. Już w latach 50. XX w. stworzył Stacje Archeologiczną, która w styczniu 1954 r. została przejęta przez nowo powstały Instytut Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk (IHKM PAN), a jej kierownictwo powierzono Tadeuszowi Wieczorowskiemu. Funkcję tę sprawował do śmierci, która nastąpiła nagle 14 maja 1970 r. Był jedną z czołowych postaci szczecińskiego środowiska naukowego, honorowaną za zasługi w ratowaniu zabytków archeologicznych, pracę naukową i popularyzatorską.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Władysław Filipowiak, Z żałobnej karty. MGR Tadeusz Wieczorowski (1904-1970), [w:] Materiały Zachodniopomorskie, t. 16, 1970, s. 787-788.
Włodzimierz Szafrański, Tadeusz Wieczorowski (nekrolog), Z otchłani wieków, R. 37, 1971, s. 49-50.

SIKORSKI Czesław

Data wpisu 28 grudnia 2022

SIKORSKI Czesław

(19431 – 1995), archeolog, historyk, starszy kustosz Muzeum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu, miejski konserwator zabytków, działacz społeczny.

Urodził się 4 stycznia 1943 r. w Gnieźnie. Podstawowe wykształcenie odebrał w rodzinnym mieście, po czym rozpoczął studia w zakresie archeologii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Pracę magisterską pt. „Materiały do pradziejów powiatu lipnowskiego” obronił w 1967 r. Już w trakcie ostatniego roku studiów odbył staż w urzędzie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Olsztynie. Po zakończeniu studiów podjął pracę w Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, a od 1 kwietnia 1968 r. związał się na stałe z Muzeum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu, w dziale archeologicznym i historycznym. W 1975 r. poślubił Janinę Bogusławę z d. Strzelczyk. Jego zainteresowania naukowe objęły szeroki rejon północno-zachodnich Kujaw i wschodnich Pałuk, a liczne prace badawcze przyczyniły się do wzrostu znaczenia muzeum inowrocławskiego. Prowadził liczne prace archeologiczne na terenie Inowrocławia, m.in. w reliktach klasztoru franciszkanów. Wśród innych ważnych stanowisk badanych przez Czesława Sikorskiego wymienić należy badania w Szarleju-Arturowie, w Słaboszewie czy na terenie zamków w Nowym Jasińcu czy Wenecji. Na bazie materiałów z tego ostatniego stanowiska przygotował prace pt. „Zamek w pałuckiej Wenecji”, na podstawie której uzyskał w 1987 r. tytuł doktora nauk humanistycznych w zakresie historii w Wojskowym Instytucie Historycznym w Warszawie. Badania prowadzone nad zamkiem weneckim rozwinęły jego zainteresowania architekturą obronną, toteż te właśnie problemy, a konkretnie warownie archidiecezji gnieźnieńskiej stały się przedmiotem rozprawy habilitacyjnej, której nie zdążył jednak dokończyć. Poza licznymi opracowaniami naukowymi publikował także prace o charakterze popularnonaukowym, przewodniki i broszury. Prace te podejmowały nie tylko zagadnienia związane z wynikami badań archeologicznych, ale szeroko rozumianej historii – regionalnej, społecznej czy sztuki. Od 1 stycznia 1983 pełnił obowiązki miejskiego konserwatora zabytków, pełnomocnika wojewódzkiego konserwatora zabytków. Angażował się również w życie społeczne Inowrocławia. W latach 1990-1994 przewodniczył działającej przy Radzie Miejskiej Komisji ds. Nazewnictwa ulic, walnie przyczyniając się do tego, że proponowane zmiany w miejskiej toponomastyce były logiczne i wyważone. W 1990 r. kandydował z listy Komitetu Obywatelskiego do Rady Miejskiej, a w 1994 r. z listy Forum Gospodarczego, mandatu jednak nie uzyskał. W drugiej kadencji samorządu miejskiego został członkiem Komisji Budownictwa, Ładu Przestrzennego i Gospodarki Terenami. Zmarł 31 marca 2005 r. w Inowrocławiu.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Dariusz Karczewski, Czesław Sikorski 1943-1995. Nekrolog, Ziemia Kujawska, t. XI, 1995, s. 161-164.

SCHMIDT Erich

Data wpisu 28 grudnia 2022

POTEMSKI Czesław

(1861 – 1911), niemiecki historyk, archeolog-amator, pedagog, członek Towarzystwa Historycznego w Bydgoszczy, badacz dziejów Bydgoszczy.

Urodził się 12 października 1861 r. w Łobżenicy. Naukę rozpoczął w szkole ludowej w rodzinnym mieście, natomiast do gimnazjum uczęszczał w Lipsku. W 1874 r. wraz z rodzicami przeprowadził się do Bydgoszczy. Tam też kontynuował naukę w Królewskim Gimnazjum im. Fryderyka Willhelma, gdzie zdał w 1879 r. egzamin dojrzałości. W 1880 r. rozpoczął studia w zakresie historii, filologii klasycznej, orientalnej i niemieckiej oraz z filozofii na uniwersytecie w Lipsku. Dwa lata później przeniósł się na uniwersytet w Halle, gdzie w 1884 r. złożył egzamin, uzyskując stopień doktora. Zaraz po zakończeniu studiów rozpoczął pracę jako pedagog w bydgoskim gimnazjum. W tym czasie wstąpił do Towarzystwa Historycznego w Bydgoszczy. Z czasem zaczął pełnić w jego strukturach ważną rolę. Od 1896 r. był zastępca, a od 1909 r. przewodniczącym zarządu. Swoją aktywność badawczą w ramach Towarzystwa skupiał głównie wokół dziejów Bydgoszczy do roku 1772. Ponadto uczestniczył wielokrotnie w badaniach archeologicznych, często samemu je inicjując. Uczestniczył m.in. w badaniach na cmentarzysku kultury pomorskiej w Wudzynku, na grodzisku wczesnośredniowiecznym w Fordonie oraz na stanowiskach w Buszkowie i Wąsoszu. Wprawdzie archeologia nie była jego specjalnością, lecz z biegiem lat stał się ekspertem w jej zakresie. Liczne archeologiczne prace badawcze pozwoliły w znaczący sposób wzbogacić zbiory Towarzystwa, dające początek późniejszemu muzeum miejskiego. Był aktywny nie tylko na terenie Bydgoszczy, lecz angażował się również w działania naukowe na terenie całej Prowincji Poznańskiej. Brał udział chociażby w kongresie antropologów i prehistoryków w Poznaniu w 1909 r. czy w zjeździe filologów i pedagogów w 1911 r. Publikował liczne opracowania naukowe, z czego najważniejszym jest monografia „Aus Brombergs Vorzeit” wydana w 1902 r., prezentująca dzieje miasta. Wielokrotnie korzystał z wakacji naukowych w ramach których podróżował po Europie. Zmarł w trakcie jednej z takich podróży, gdy przebywał w Szwajcarii dnia 31 lipca 1911 r.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

POTEMSKI Czesław

Data wpisu 28 grudnia 2022

POTEMSKI Czesław

(1932 – 1986), polski archeolog, dyrektor Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy.

Urodził się dnia 22 lipca 1932 r. w Radzionkowie. W 1939 r. rodzina Potemskich przeniosła się do Częstochowy. Tam też rozpoczął naukę w liceum im. R. Traugutta, którą zakończył w 1950 r. W kolejnych latach (do 1953 r.) studiował „kulturę materialną” na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, uzyskując tytuł „technika historii kultury materialnej”. Równolegle podjął pracę w poznańskim Muzeum Archeologicznym, później zaś w tamtejszym Instytucie Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk. Z Bydgoszczą Czesław Potemski związał się od 1953 r. w momencie objęcia posady kierownika działu archeologicznego tutejszego muzeum. Będąc zatrudnionym w muzeum eksternistycznie zakończył studia magisterskie, otrzymując tytuł magistra historii kultury materialnej dnia 7 lipca 1959 r. W 1981 r. Czesław Potemski początkowo został kustoszem i zastępcą dyrektora, a od 1982 r. pełnił funkcję dyrektora Muzeum Okręgowego im. L. Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. Posadę tą obejmował do połowy 1985 roku, kiedy to zdecydował się przejść na rentę. Kariera zawodowa Czesława Potemskiego w ośrodku bydgoskim obfitowała w liczne terenowe kampanie badawcze na terenie powiatu bydgoskiego, realizowane z innymi placówkami naukowymi i muzealnymi m.in. z Poznania i Warszawy. Badaniami wykopaliskowymi objęto m.in. grodziska wczesnośredniowieczne (m.in. w Fordonie, Strzelcach Dolnych), jak również stanowiska pradziejowe (m.in. w Bydgoszczy-Pałczu, Toninku). Opublikował blisko 200 prac naukowych i popularnonaukowych, w tym najważniejszą pracę pt. „Pradzieje Bydgoszczy i powiatu bydgoskiego”. Badacz zmarł niedługo po ustąpieniu ze stanowiska dyrektora Muzeum. Miało to miejsce dnia 12 maja 1986 r.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

OLCZAK Jerzy Feliks

Data wpisu 28 grudnia 2022

OLCZAK Jerzy Feliks

(1929 – 2007), polski archeolog, specjalista w zakresie historii szkła, dyrektor Instytutu Archeologii UMK w Toruniu.

Urodził się 31 lipca 1929 r. w Bydgoszczy. W 1950 r. ukończył gimnazjum i liceum ogólnokształcące w Szczecinku. W latach 1950–1951 pracował w Ministerstwie Rolnictwa w Warszawie, a w okresie od 1951 do 1955 r. studiował historię kultury materialnej na Wydziale Filozoficzno – Historycznym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Był studentem m.in. prof. prof. Witolda Hensla, Eugeniusza Frankowskiego, Józefa Gajka i Józefa Burszty. Pracę doktorską napisaną pod kierunkiem Józefa Kostrzewskiego obronił w 1965 r. Do 1979 wykładał na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a następnie przeniósł się na Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie objął stanowisko dyrektora Instytutu Archeologii i Etnografii oraz kierownika Zakładu Archeologii Polski (do 1981). Był twórcą, organizatorem i pierwszym kierownikiem (w latach 1982-2004) jedynej w Polsce Pracowni Dziejów Szkła oraz kierownikiem Zakładu Archeologii Średniowiecza i Czasów Nowożytnych UMK
(w latach 1985-1999). Od czasów studiów interesował się historią szklarstwa. Dziesiątki lat badań nad ta problematyką sprawiły, że stał się czołowym ekspertem w zakresie przemian w wytwórczości szklarskiej. Prowadził liczne badania terenowe na stanowiskach związanych z wytwórczością szklarską, w tym na grodzisku w Kruszwicy. Zapoczątkował nowatorskie badania w tej dziedzinie polegającej na współpracy z naukami ścisłymi przy badaniach fizyko-chemicznych składu zabytków szklanych. Opracował metodę poszukiwań nieistniejących już hut szkła. Stał się autorytetem nie tylko w kraju, ale i za granicą w zakresie dziejów szkła oraz wytwórczości szklarskiej od pradziejów do czasów nowożytnych. Prowadził badania na stanowiskach o różnej chronologii, na terenie całej Polski. Obok szklarstwa studia osadnicze stanowiły drugie pole działalności badawczej. Przez wiele lat podejmował badania terenowe w Wielkopolsce i na Pomorzu. Ich efektem była, przeprowadzona wspólnie z K. Siuchnińskim na obszarze Pomorza Środkowego, weryfikacja około 300 obiektów obronnych i zinwentaryzowanie 175 grodzisk. Na podstawie publikacji podsumowującej wyniki tych badań uzyskał habilitacje w roku 1990. Przez lata pracy zawodowej opublikował samodzielnie lub jako współautor ponad 170 prac, w tym 12 książek. W 1999 r. uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. Za zasługi i wyniki prac badawczych otrzymał liczne nagrody, jak również odznaczenia państwowe. Zmarł nagle 11 maja 2007 r. w Poznaniu.
.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Maria Dekówna, Prof. dr hab. Jerzy Olczak (31.07.1929–11.05.2007), [w:] Archeologia Polski, t. LIII, z. 2, 2008, s. 355-359

JANIKOWSKI Januariusz

Data wpisu 28 grudnia 2022

JANIKOWSKI Januariuszn

(1938 – 1981), polski archeolog, kierownik Działu Archeologii Muzeum Okręgowego w Toruniu, Konserwator Zabytków Archeologicznych na województwo bydgoskie.

Urodził się dnia 10 sierpnia 1938 r. w Praszce w powiecie wieluńskim. Studia archeologiczne podjął na Uniwersytecie im. Bolesława Bieruta we Wrocławiu oraz na Uniwersytecie Łódzkim. W tym drugim uzyskał w 1961 r. tytuł magistra. Początkowo podjął pracę w Muzeum Regionalnym w Częstochowie, a od 1962 r. w Muzeum Okręgowym w Toruniu. Ponadto od roku 1964 pełnił rolę Konserwatora Zabytków Archeologicznych na dawne województwo bydgoskie. Jako badacz interesował się przede wszystkim okresem późnolateńskim i rzymskim na terenie Polski północnej. Był aktywnym badaczem, na może wskazywać przeprowadzenie przeszło 30 prac wykopaliskowych na stanowiskach o różnej chronologii. Spośród wykonanych prac wykopaliskowych na wyróżnienie zasługują badania cmentarzyska w Podwiesku z okresu późnolateńskiego i rzymskiego. Prowadził również prace zmierzające do inwentaryzacji grodzisk na ziemi chełmińskiej i dobrzyńskiej. Ponadto January Janikowski przeprowadził badania archeologiczne w: Starogrodzie (pow. chełmiński), Radzyniu Chełmińskim (pow. toruński), Zębowie (pow. toruński), Teresinie (pow. bydgoski), Świerkówcu (pow. mogileński) i Małej Nieszawce (pow. toruński). Jest autorem wielu artykułów naukowych i popularnonaukowych oraz autorem scenariuszy wystaw archeologicznych. Efektem intensywnych prac badawczych było przygotowanie i obrona w 1977 r. na Uniwersytecie Wrocławskim pracy doktorskiej pt. „Międzyrzecze Wisły, Drwęcy i Osy w okresach późnolateńskim i wpływów rzymskich”. Kilka lat później, bo 26 stycznia 1981 r., Januariusz Janikowski zmarł.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Dane kontaktowe

Kujawsko-Pomorskie Centrum Dziedzictwa w Toruniu

Ta strona korzysta z ciasteczek. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.