Praca: działania społeczne

KLEIN Jan

KLEIN Jan

(1885 – 1940), ksiądz katolicki, bibliotekarz, historyk, pierwszy dyrektor Muzeum Miejskiego w Bydgoszczy, komisaryczny burmistrz Solca Kujawskiego.

Urodził się dnia 21 września 1885 r. w Szwederowie (obecnie dzielnica Bydgoszczy). Był synem Jana i Praksedy z Trawińskich. Uczęszczał do szkoły wydziałowej w Bydgoszczy, jak i do tutejszego gimnazjum gdzie zdał maturę. W 1906 r. wstąpił do Seminarium Duchownego w Poznaniu, gdzie uzyskał święcenia prezbiteriatu dnia 30 stycznia 1910 r. Już w trakcie formacji świadczył posługę wikariusza w parafii w Kamieńcu i Strzelnie (luty-listopad 1909), a następnie został administratorem parafii w Chomiąży Szlacheckiej (1909-1913) i Krostkowie (1911-1917). Po zdaniu koniecznych egzaminów w roku 1917 objął probostwo w parafii w Solcu Kujawskim od października 1918 r. Dnia 19 stycznia 1920 r. w imieniu rządu polskiego przejmował w Solcu Kujawskim władzę z rąk Niemców i sprawował funkcję komisarycznego burmistrza tego miasta do 1 marca 1921 r. Następnie przeniósł się do Bydgoszczy, gdzie pracował w Bibliotece Miejskiej w charakterze kustosza. Funkcję tą sprawował od 1 kwietnia 1921 r. do 31 lipca 1923 r. Z początkiem lipca 1923 r. Rada Miejska powierzyła mu zadanie zorganizowania Muzeum Miejskiego w Bydgoszczy oraz wyznaczyła na jego pierwszego dyrektora. Uroczystego otwarcia muzeum dokonał 23 sierpnia 1923 r. Na stanowisku dyrektora wykazywał się dobrą organizacją pracy, co przyczyniło się do uporządkowaniem zbiorów oraz okrzepnięcia nowej instytucji. Poza tym udzielał się w pracy społecznej, pracując w polskich towarzystwach naukowych. Był autorem takich pozycji jak: „Bractwo Strzeleckie w Bydgoszczy”, „Dzieje Bydgoszczy. Szkic historyczny”, „Biblioteka Bernardyńska w Bydgoszczy” i wielu artykułów, zamieszczonych w Dzienniku Bydgoskim i Kurierze Poznańskim. Funkcję Dyrektora pełnił do 1925 r., po czym opuścił Bydgoszcz. Dnia 1 marca tr. objął parafię w Czeszewie koło Miłosławia, a 27 stycznia 1926 r. ostatecznie wystąpił z bydgoskiej administracji miejskiej. W 1928 władze kościelne powierzyły mu parafię Chomętowo koło Szubina, gdzie pracował do wybuchu II wojny światowej. Dnia 5 listopada 1939 r. został aresztowany przez Niemców. Był więziony w obozach w Szubinie, w Grupie koło Grudziądza i w Nowym Porcie w Gdańsku. W 1940 r. wywieziono go do obozu koncentracyjnego w Sztutowie, a stamtąd do Oranienburga-Sachsenhausen. W tym ostatnim został zamęczony na śmierć. Zmarł 27 maja 1940 r. Zgodnie z wolą jego siostry – Anny Klein, urnę z prochami złożono na Cmentarzu Bohaterów Bydgoszczy na Wzgórzu Wolności. Jego imieniem nazwano jedną z ulicy na osiedlu Przylesie w Fordonie.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Błażejewski Stanisław, Kutta Janusz, Romaniuk Marek, Bydgoski Słownik Biograficzny, tom I, Bydgoszcz 1994, str. 64

AMGROWICZ Walery Cyryl

AMGROWICZ Walery Cyryl

(1863 – 1931), Numizmatyk, kolekcjoner dzieł sztuki, urzędnik sądowy, działacz polityczny, bankowiec, filantrop.

Urodził się dnia 8 kwietnia 1863 r. w Nowogrodzie koło Dobrzynia nad Wisła. Był synem Konstantego, właściciela ziemskiego oraz Amelii z domu Kamińskiej. Pierwsze nauki pobierał w Dobrzyniu n. Drwęcą. Po śmierci męża, matka wraz z dziećmi wyprowadziła się z Dobrzynia nad Wisłą. Następnie Walery uczył się w Chełmży, a od 1875 r. w Toruniu, gdzie należał do tajnego młodzieżowego kółka historycznego. W toruńskiej szkole poznał nauczyciela Ryszarda Nadworskiego, zapalonego numizmatyka i kolekcjonera, który zaraził go swoja pasją. Ich serdeczna znajomość przetrwała długie lata o czym świadczy liczna korespondencja. Po opuszczeniu gimnazjum podejmuje pracę sekretarza sądowego m.in. w Toruniu, Lidzbarku, Brodnicy, czy Kościerzynie. Już wtedy daje się poznać jako filantrop-społecznik, finansując naukę biedniejszej młodzieży – ogółem z jego pomocy korzysta 14 dzieci w tym m.in. dr Aleksander Majkowski. Podczas pobytu w Kościerzynie współfinansuje budowę Domu Polskiego „Bazar”, Towarzystwo Czytelni Ludowych i „wielką” bibliotekę miejscową. W 1907 roku zakupuje w Sopocie dom „Villa Rosa”. Od tego momentu jego związki z tym nadmorskim miastem zwiększają się. Zakłada tam „Bank Ludowy w roku 1909, a po przejściu na emeryturę w 1919 r. przeprowadza się z Kościerzyny do Sopotu. Od roku 1908, aż do swojej śmierci związany był z Towarzystwem Naukowym w Toruniu. Aktywnie działał w Towarzystwie Młodokaszubów. Przez lata swojej pracy wspierał liczne fundacje kulturalne, społeczne oraz osoby indywidualne z terenu Kaszub. Amrogowicz całkowicie już oddaje się swojej pasji powiększaniu i opracowywaniu kolekcji numizmatycznej oraz gromadzeniu kaszubskiej sztuki ludowej. Wygłasza odczyty, wykłady, publikuje artykuły w czasopismach specjalistycznych. Pierwszą swoją wystawę numizmatyczną zorganizował w 1911 r. w Kościerzynie w trakcie Kaszubsko – Pomorskiej wystawy ludoznawczej. Trzeba podkreślić, że zaprezentowane wówczas monety pochodziły właśnie z kościerskiego regionu. Amrogowicz monety do swojej kolekcji pozyskiwał z dwóch źródeł. Pierwszym były lokalne znaleziska, natomiast drugim, wyspecjalizowane w tej dziedzinie firmy europejskie. Kupował je między innymi w Niemczech, Holandii, Wenecji oraz Francji. Zajmował się również projektowaniem polskich monet. W 1928 zlecił wykonanie monet według własnego projektu o nominale 2 i 5 złotych. Stemple wykonał niemiecki medalier Karl Goetz, a monety zostały wybite w mennicy w Monachium. Zostało wybitych mniej niż 10 kompletów w brązie i srebrze. Odbitki ze złota i platyny zostały wykonane później. Znane są również wzmianki o monetach 10-złotowych. . W połowie 1931 roku cały swój zbiór numizmatyczny zapisał Towarzystwu Naukowemu w Toruniu. Kolekcja znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu jako depozyt wspomnianego towarzystwa. Prowadził aktywny tryb życia oraz kolekcjonował sztukę kaszubską oraz tabliczki neosumeryjskie sprzed 5000 tys. lat. Zmarł 28 sierpnia 1931 r. w Krynicy, a pochowany został w Kościerzynie.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Adam Musiałowski, Walery C. Amrogowicz 1863-1931: Pasja życia. Kolekcja numizmatyczna, Toruń 2004

HANELT Franciszek

HANELT Franciszek

(1894 – 1971), ksiądz katolicki, działacz niepodległościowy, pierwszy powojenny burmistrz Solca Kujawskiego, pierwszy dyrektor soleckiego gimnazjum.

Urodził się dnia 2 czerwca 1894 r. w Wałdowie Królewskim niedaleko Ostromecka. Uczęszczał do gimnazjum w Chełmnie, gdzie nalezał do tajnej organizacji filomackiej w latach 1912-1914. Nastepnie przeniósł się do gimnazjum w Brodnicy, w którym zaangażował się w działanie Towarzystwa Tomasza Zana. W maju tego samego roku (1914) założył tajny skauting i został jego pierwszym komendantem. W roku 1915 został wezwany do armii niemieckiej i po przeszkoleniu skierowany na front, na którym został ciężko ranny. Po rekonwalescencji w szpitalu powrócił do działalności filomackiej. Pisał instrukcje i programy dla różnych kół, a także wizytował je. W latach 1918-1919 brał udział w Powstaniu Wielkopolskim, a po jego zakończeniu wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Gnieźnie. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1922 r., po czym rozpoczął posługę wikarego przy kościele św. Trójcy w Bydgoszczy (do roku 1927), a następnie prefekta w bydgoskim Żeńskim Katolickim Gimnazjum Humanistycznym. Po wybuchu II wojny światowej, poszukiwany przez Niemców w Bydgoszczy, objął opuszczoną solecką parafię. Mimo niemieckich zakazów udzielał sakramentów w języku polskim, co sprowadzało do Solca wiernych także z innych miast, niekiedy tak odległych jak Tuchola czy Włocławek. Prowadził też działalność konspiracyjną w ramach bydgoskiego inspektoratu AK. Po wyzwoleniu w 1945 został wybrany burmistrzem Solca Kujawskiego (przewodniczącym Tymczasowego Komitetu miasta Solca Kujawskiego), a od lutego 1945 r. do kwietnia 1946 r. był członkiem Miejskiej Rady Narodowej w Solcu Kujawskim i jej pierwszym przewodniczącym. Był także jednym z inicjatorów a następnie od 18 września 1945 r. pierwszym dyrektorem Miejskiego Gimnazjum Koedukacyjnego, czyli późniejszego Liceum Ogólnokształcącego. Funkcję tę pełnił do 16 kwietnia 1946 r. W październiku tego roku wrócił do Bydgoszczy. Jako proboszcz bydgoskiej fary doprowadził do jej restauracji, a także do odbudowy tamtejszego kościoła Klarysek. Zmarł 18 grudnia 1971 r. w Bydgoszczy i został pochowany na bydgoskim cmentarzu Nowofarnym. Jest upamiętniony tablicą w katedrze pw. św. Marcina i Mikołaja w Bydgoszczy.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Bilski Stefan, Słownik biograficzny regionu brodnickiego, Brodnica 1991, s. 41-42.
Błażejewski Stanisław, Kutta Janusz, Romaniuk Marek, Bydgoski Słownik Biograficzny, tom III, Bydgoszcz 1994, str. 68

HABSBURŻANKA Renata Cecylia

HABSBURŻANKA Renata Cecylia

(1611 – 1644), królowa polska, żona Władysława IV, starościna brodnicka

Urodziła się dnia 16 lipca 1611 r. w Grazu. Była córką cesarza Ferdynanda II i Marii Anny, księżniczki bawarskiej. Lata młodości upłynęły jej przebywając na dworze ojca lub u swoich krewnych w Wiedniu, Ratyzbonie i Pradze. W 1637 r. wyszła za mąż za Władysława IV, władcę Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Tytułem oprawy otrzymała na mocy decyzji sejmu w 1638 r. m.in. starostwo brodnickie. Angażowała się w politykę dworską tworząc swoje stronnictwo i wywierając pewne wpływy na przyznawanie urzędów. Zwracała także baczną uwagę na powiększanie dochodów płynących ze starostw. W 1640 r. urodziła syna Zygmunta Kazimierza, który zmarł w wieku siedmiu lat. 8 stycznia 1642 przyszła na świat córka Maria Anna Izabela, żyjąca zaledwie miesiąc Zmarła 24 marca 1644 w Wilnie po urodzeniu martwego dziecka. Król boleśnie przeżył śmierć małżonki i nie krył żalu po jej odejściu. Cecylia pozostawiła po sobie dobrą pamięć wśród poddanych, którzy zapamiętali ją głównie z powodu jej świątobliwości.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Stefan Bilski, Słownik Biograficzny Regionu Brodnickiego, Brodnica-Toruń 1991, s. 23-24.

ZAKRZEWSKI Zygmunt

ZAKRZEWSKI Zygmunt

(1867 – 1951), archeolog, chemik, numizmatyk, starosta, poseł na Sejm pruski, konserwator zabytków, profesor.

Urodził się dnia 28 marca 1867 r. w Golinie (pow. koniński) w rodzinie ziemiańskiej. Od najmłodszych lat wykazywał się dużym zainteresowaniem pradziejami, kolekcjonując m.in. monety z czasów piastowskich. Naukę w gimnazjum rozpoczął początkowo w Poznaniu, po czym przeniósł się do Wrocławia, gdzie zdał maturę w roku 1889. Już w czasach pobierania nauk podejmował próby rozkopania cmentarzysk pradziejowych wykonując przy tym dokładną dokumentacje opisową oraz publikował pierwsze artykułu archeologiczne w szwajcarskim czasopiśmie „Antiqua”. W 1889 r. zdał maturę i rozpoczął studia chemiczne w Dreźnie i Karlsruhe uzyskując w 1893 r. dyplom inżyniera. Rok później uzyskał tytuł doktora filozofii. W cztery lata później żeni się z Emilją Jażdżewską, a w r. 1904 osiada na Kujawach, w pow. strzelińskim, nabywając majątek ziemski Mirosławice. Pracuje w Kruszwicy jako chemik, a po kilku latach uzyskuje posadę dyrektora pakoskiej cukrowni. W 1914 r. wybrany zostaje
posłem do Sejmu pruskiego i czynność tę sprawuje przez cały czas okres I wojny światowej. Podczas powstania wielkopolskiego mianowany zostaje w 1919 r. starostą powiatu strzelińskiego i obejmuje zarazem funkcję komendanta Straży Ludowej tegoż powiatu. W październiku 1919 r. zostaje także powołany na stanowisko konserwatora zabytków przedhistorycznych na okręg wielkopolski i pomorski. Uzyskuje habilitacje dnia 21 kwietnia 1921 r. na Uniwersytecie Jagiellońskim z zakresu numizmatyki, a dnia 5 grudnia 1929 r. uzyskuje za zasługi naukowe tytuł profesora. Od początku działalności konserwatorskiej konsekwentnie dążył do stworzenia bazy archiwalnej o istniejących stanowiskach archeologicznych oraz dążył do stworzenia jednolitej i spójnej sieci delegatur urzędu ochrony zabytków. Aktywnie działał na rzecz budowania świadomości potrzeby ochrony stanowisk archeologicznych. Rozległy obszar administracyjny okręgu wymuszał współpracę m.in. z Józefem Kostrzewskim w zakresie prowadzonych prac terenowych. Sam prowadził badania m.in. w Wielkopolsce, Pomorzu i Kujawach. Na tych ostatnich, gdzie przez wiele lat mieszkał, prowadził liczne badania wykopaliskowe, m.in. prace ratownicze na Ostrowie Rzępowskim w Kruszwicy (1922) połączone z odkryciem grodziska ludności kultury Łużyckiej i wczesnośredniowiecznego, osady ludności kultury Łużyckiej w Wójcinie w pow. strzelińskim (1927), megalitu ludności kultury amfor kulistych w Strzelcach w pow. mogileńskim (1928), czy wieloletnie badania na stanowisku wielkokulturowym w Modliborzycach w pow. inowrocławskim. Pozostawił po sobie ok. 80 publikacji; przebadał kilkaset stanowisk archeologicznych w Polsce. Piastował wiele innych zaszczytnych funkcji, w tym był prezesem Polskiego Towarzystwa Prahistorycznego. Wybuch II wojny światowej zastał go w Paryżu, gdzie przebywał na rocznych studiach. Okres wojny przeżył we Francji w Boulogne sur Mer. Do Polski powrócił dopiero w 1948, po pobycie we Włoszech iw Wielkiej Brytanii. Po wojnie pracował w Krakowie na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zmarł 11 marca 1951 r. w Krakowie. Swoją kolekcję numizmatyczną przekazał do Muzeum Narodowego w Krakowie, rodzinie zaś zostawił rękopis swojego pamiętnika.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Kaczmarek Hieronim, Zakrzewski Zygmunt (1867–1951), hasło [w:] Polski słownik biograficzny konserwatorów zabytków, z. 2, red. H. Kondziela, H. Krzyżanowska, Poznań 2006, s. 298–299.
Reyman J., Zapis zbioru numizmatycznego [po prof. Z. Zakrzewskim], Biuletyn Krakowski, 1960, t. 2, s 97–103.
Stolpiak B., Zygmunt Zakrzewski. Chemik, archeolog, numizmatyk, profesor Uniwersytetu Poznańskiego 1867–1951, Strzelno 1982.
Wędzki A., Zakrzewski Zygmunt (1867–1951), hasło [w:] Wielkopolski Słownik Biograficzny, red. A. Gąsiorowski, J. Topolski, Warszawa–Poznań 1981, s. 859–860.

RASZEJA Leon

RASZEJA Leon Ignacy

(1901 – 1939), działacz społeczny, sędzia, prezydent Torunia.

Ur. w Chełmnie, gdzie uczył się w gimnazjum i działał w towarzystwie filomackim. Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. Studiował prawo na Uniwersytetach w Krakowie i Poznaniu, kończąc je w 1926 r. Pracował następnie w sądach w Toruniu, Chełmnie i Czersku. Po zdaniu w 1930 r. egzaminu sędziowskiego rozpoczął pracę w sądzie w Tucholi, później także w Czersku. W 1932 r. został sędzią okręgowym w Grudziądzu. W 1936 r. został wybrany prezydentem Torunia. Za jego kadencji powstały liczne instytucje, wybudowano okazałe gmachy miejskie. Działał także społecznie i angażował się w działalność stowarzyszeń i zrzeszeń. W 1939 r. przygotowywał miasto do obrony w razie wybuchu wojny, a po jej rozpoczęciu ewakuował do Lublina najważniejsze agendy miejskie. Tam został odwołany ze stanowiska, zaciągnął się do wojska i zginął już 9 IX w trakcie nalotu. Pochowany w Lublinie wśród poległych w trakcie obrony miasta.

&nbsp

Współcześnie w regionie upamiętniony poprzez:

– ulica Leona Raszei w Toruniu (dzielnica Na Skarpie)
– tablica pamiątkowa w Chełmnie, ul. Rynek 14

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Kazimierz Przybyszewski, Raszeja Leon Ignacy, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. K. Mikulskiego, t. 1, Toruń 1998, s. 213-215.

WYBICKI Józef

WYBICKI Józef

(1866 – 1929), lekarz, minister byłej Dzielnicy Pruskiej, Starosta Krajowy Pomorski.

Ur. Niewierzu niedaleko Brodnicy w rodzinie ziemiańskiej. Uczył się w gimnazjum w Brodnicy, gdzie należał do tajnego Kółka Filaretów. Po zdanej w 1888 r. maturze studiował medycynę we Wrocławiu, a później także w Berlinie i Lipsku. W ostatnim z tych miast działał w towarzystwie „Unitas” organizującym opiekę m.in. kulturalno-oświatową wśród pracujących w Niemczech robotników polskich. Na Pomorze wrócił w 1895 r. i rozpoczął jako pediatrę pracę w szpitalu w Gdańsku. Starał się także poprzez działalność społeczność uchronić młodzież przed germanizacją. W okresie I wojny światowej pozostał w Gdańsku, rodzinę natomiast wysłał do Szwajcarii. Odwiedzając ich był zarazem kurierem Komitetu Narodowego Polskiego w Lozannie. W listopadzie 1918, po wybuchu rewolucji został prezesem Polskiej Rady Ludowej w Gdańsku. Został następnie podkomisarzem Naczelnej Rady Ludowej koordynując na Pomorzu działalność rad ludowych i całego ruchu polskiego. Brał udział w próbach wywołania powstania na Kaszubach oraz w werbunku ochotników gotowych walczyć w Powstaniu Wielkopolskim. Był również pomysłodawcą wysłania w 1919 r. do Paryża na konferencję pokojową delegacji kaszubskiej. Pod koniec tego roku został z nominacji Józefa Piłsudskiego Komisarycznym Starostą Krajowym Pomorskim, angażując się w zorganizowanie na Pomorzu polskiej administracji. Od 1920 r. urzędował w Toruniu. W październiku 1921 r. został Ministrem b. Dzielnicy Pruskiej, natomiast w maju 1922 r. został Starostą Krajowym Pomorskim i przystąpił do odbudowy i rozwoju ziem pomorskich. Działał też w licznych organizacjach i stowarzyszeniach społecznych. Wielokrotnie odznaczany i wyróżniany. Zm. w Toruniu 28 IV 1929 r. podczas manifestacji przeciwko rewizjonistycznej polityce Niemiec. Pochowany został w Mszanie w powiecie brodnickim.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Kazimierz Przybyszewski, Wybicki Józef, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. K. Mikulskiego, t. 1, Toruń 1998, s. 252-254.

TEMPSKI Esden Kazimierz

TEMPSKI Esden Kazimierz

(1887 – 1936), prezes Pomorskiej Izby Rolniczej.

Ur. się w Brodnicy. Uczył się we francuskim gimnazjum w Berlinie. Po maturze studiował zarówno na tamtejszym uniwersytecie, na wydziale ekonomicznym, jak również w Akademiach: Rolniczej i Handlowej. Zaangażował się wówczas także w polskie życie akademickie. W l. 1910-1912 ukończył w kolejności studia w Akademii Handlowej i Rolniczej. Został wówczas asystentem w Instytucie Nauk Gospodarczo-Rolniczych. Karierę akademicką kontynuował na Uniwersytecie Wrocławskim uzyskując w 1914 r. stopień doktora. W 1915 r. wcielony został do armii niemieckiej i skierowany do pracy w administracji okupacyjnej w byłej Kongresówce. Wykorzystywał wówczas swoją funkcję do pomocy zniszczonym gospodarstwom rolnym. Z tego powodu w 1918 r. powołany został przez Radę Regencyjną na Naczelnika w Ministerstwie Rolnictwa i Dóbr Państwowych. W kolejnym roku został delegatem Ministerstwa przy Naczelnej Radzie Ludowej w Poznaniu. Jeszcze w 1919 r. został Komisarycznym Prezesem Pomorskiej Izby Rolniczej. W kolejnych latach brał udział w rokowaniach mających na celu przejęcie przez Polskę Pomorza i Górnego Śląska. Zaangażował się także w organizowanie szkolnictwa rolniczego na Pomorzu oraz powoływanie związków i kółek rolniczych. Od 1922 r. przez kolejne 11 lat pełnił oficjalnie funkcję prezesa Pomorskiej Izby Rolniczej. Należał też do różnych krajowych i międzynarodowych związków, komisji i towarzystw rolniczych. Na arenie międzynarodowej reprezentował Polskę m.in. w 1927 r. na konferencji ekonomicznej w Genewie. W latach 1933-1934 uczestniczył w zawieraniu traktatów handlowych z Belgią, Szwajcarią i Niemcami. Był również prezesem Pomorskiego Banku Rolniczego oraz członkiem zarządów i rad wielu innych organizacji gospodarczych. Opublikował też kilka rozpraw naukowych z zakresu ekonomii, publikował również na łamach prasy pomorskiej. Kilkakrotnie odznaczany zarówno w Polsce jak i we Francji. Zm. 20 I 1936 r. w Toruniu. Pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu w Gronowie.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Kazimierz Przybyszewski, Tempski Esden Kazimierz, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. Krzysztofa Mikulskiego , t. 2, Toruń 2000, s. 239-240.

SZCZĘSNY Tadeusz

SZCZĘSNY Tadeusz

(1913 – 1991), wydawca, księgarz.

Ur. się w Aleksandrowie Kujawskim w rodzinie wielodzietnej. Po skończonym gimnazjum i odbytej służbie wojskowej, wyjechał na studia z zakresu filologii polskiej do Warszawy. Uczył się tam w latach 1934-1939. Jeszcze przed wojną odbył praktykę w dziale wydawnictw Księgarni Polskiej. Po wybuchu wojny, brał udział w kampanii wrześniowej, walcząc w bitwie pod Kutnem, gdzie odniósł ciężkie rany. Pozostały czas okupacji spędził w Warszawie, rozpoczynając z czasem działalność w Armii Krajowej. Po wojnie rozpoczął pracę jako nauczyciel języka polskiego w Prywatnym Gimnazjum Towarzystwa Salezjańskiego w Aleksandrowie Kujawskim, gdzie funkcję dyrektora sprawował jego brat Mieczysław. Jeszcze w 1945 r. otworzył na ul. Szerokiej w Toruniu księgarnię naukową. W następnym roku przekształcił ją w spółkę i wraz ze współpracownikami przeniósł ją na Rynek Staromiejski 36. W tym czasie stał się także nieoficjalnym wydawcą prac naukowych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Książki wydawał do 1949 r. Rok później został aresztowany pod zarzutem przestępstw dewizowych i skazany na 4 lata więzienia. Zwolniono go jednak po kilku miesiącach. Jego księgarnia została sprzedana, sam zaś znalazł zatrudnienie w wydawnictwie PAX, jako kierownik działu technicznego. W 1954 r. został redaktorem naczelnym wydawanego w Opolu Katolika. W 1958 r. wrócił do Warszawy, pracując przez szereg następnych lat w redakcjach licznych czasopism, głównie katolickich. W latach 70. pracował jeszcze w Wydawnictwach Przemysłu Maszynowego WEMA. W 1978 r. przeszedł na emeryturę. Zmarł 25 IX 1991 r. Pochowany został w Warszawie.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Wanda Ciszewska, Szczęsny Tadeusz, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. Krzysztofa Mikulskiego, t. 2, Toruń 2000, s. 228-229.

PRAETORIUS Karl Gotthelf

PRAETORIUS Karl Gotthelf

(1767 – 1827), historyk, urzędnik, prezydent miasta Torunia.

Ur. w Toruniu, gdzie rozpoczął edukację. Na studia wyjechał do Lipska i Halle i przebywał tam w l. 1782-86. W 1787 r. już po powrocie do Torunia został sekretarzem rady. Zajął się wówczas także badaniem dziejów miasta. W 1790 r. uzyskał w Wittenberdze magisterium atrium liberalium i doktorat z filozofii. Po drugim rozbiorze Polski, został w ramach pruskiej administracji, pierwszym sekretarzem i dyrektorem kancelarii. W 1807 r., po zajęciu Torunia przez wojska napoleońskie został radcą i jeszcze w tym samym roku prezydentem miasta, które włączone zostało do Księstwa Warszawskiego. Urząd sprawował do 1809 r. W kolejnych latach był przewodniczącym rady, ławnikiem, posłem na sejm Księstwa Warszawskiego. Organizował przyjęcie w czerwcu 1812 r. w Toruniu Napoleona. Po powrocie miasta do Prus pozostał radcą. W 1820 r. przeszedł na emeryturę. Podjął się wówczas przygotowania kroniki miasta, a także opracował nowy katalog zasobu archiwalnego. Zm. w Toruniu 4 IX 1827 r.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Jerzy Serczyk, Praetorius Karl Gotthelf, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. K. Mikulskiego, t. 1, Toruń 1998, s. 204-205.

Kujawsko-Pomorskie Centrum Dziedzictwa w Toruniu zostało powołane w 2021 r. przez Samorząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego jako instytucję kultury.

50px-Logo_BIP_uproszczone.svg

Dane kontaktowe

Kujawsko-Pomorskie Centrum Dziedzictwa w Toruniu

  • Czerwona Droga 8,
    87-100 Toruniu
  • Biuro czynne od poniedziałku do piątku
    8:00-16:00

Ta strona korzysta z ciasteczek. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.