Praca: wojsko

TUSZYŃSKI Marian

Data wpisu 28 grudnia 2022

TUSZYŃSKI Marian

(1901 – 1966), powstaniec Wielkopolski, prawnik, sędzia, żołnierz kampanii wrześniowej, archeolog.

Urodził się 8 grudnia 1901 r. w Górze k/Śrema. Jako uczeń gimnazjalny wstąpił dnia 31.12.1918 r. jako ochotnik do oddziału powstańczego w Śremie i nieprzerwanie służył w batalionie śremskim. W trakcie powstania brał czynny udział w walkach na odcinku frontowym Rawicz – Kępno. Na skutek odniesionych ran został bezterminowo urlopowany w listopadzie 1920 r. Ponownie został powołany do służby wojskowej w marcu 1921 r. W roku 1927 otrzymał nominację na ppor. rezerwy – zaś w 1939 r. na por. rezerwy. Podjął równocześnie studia prawnicze, które zakończył w 1931 r. uzyskał dyplom magistra. W 1936 r. złożył egzamin sędziowski, a od 01 września 1938 r., aż do mobilizacji w 1939 r. był asesorem sądowym w Sądzie Okręgowym w Poznaniu. W kampanii wrześniowej 1939 r. był przydzielony do 56 pułku piechoty. Po klęsce wrześniowej przekroczył granicę Polsko – Węgierską i został osadzony w obozie dla internowanych. Po ucieczce z obozu w grudniu 1944 r. postanowił wrócić w rodzinne strony. Do Poznania dotarł w maju 1945 r. Po wojnie podjął kolejne studia, najpierw na UMK w Toruniu pod kierunkiem prof. Romana Jakimowicza, a po jego śmierci w Poznaniu, gdzie w roku 1952 uzyskał dyplom magistra filozofii w zakresie archeologii. Od 1948 r. prowadzi systematyczne badania archeologiczne na wielu stanowiskach. Przedmiotem jego badań było m.in. wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Grucznie czy zespół osadniczy w Kruszwicy, Góra Zamkowa w Grudziądzu czy cmentarzysko kultury pomorskiej w Podwiesku. Od 15 listopada 1966 r. podejmuje pracę w Muzeum w Grudziądzu, obejmując stanowisko kierownika Działu Archeologii, które piastuje do swojej śmierci. Równolegle przygotowywał prace doktorską. W 1958 r. został odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym za udział w walkach w trakcie powstania. Zmarł w sposób nagły dnia 17 listopada 1966 r.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Informator Muzeum w Grudziądzu, rok VII, nr 4 (70), październik-grudzień 1966.
Strona internetowa: www.powstańcy-wielkopolscy.pl

RÓŻYCKI Leopold

Data wpisu 17 sierpnia 2022

RÓŻYCKI Leopold

(1837 – 1904), uczestnik powstania styczniowego, chirurg.

Ur. w Zajączkowie niedaleko Chełmna w rodzinie ziemiańskiej. Naukę rozpoczął w chełmińskim gimnazjum. Od 1861 r. studiował w Berlinie prawo i medycynę. W 1863 r. zaangażował się w przygotowania do powstania styczniowego i jeszcze w tym roku został wraz z Wojciechem Kętrzyńskim zatrzymany i aresztowany niedaleka Olsztyna za przewożenie znacznej ilości broni. Przed kolejnym aresztowaniem uciekł do Berlina, ale w 1864 r. również stamtąd musiał wyjechać w związku z represjami. Udał się wówczas do Zurychu gdzie rozpoczął pracę w Klinice Chirurgicznej. Dwa lata później wyjechał do Monachium by studiować do 1868 r. Następnie wyjechał do Turcji i jako lekarz pracował tam do 1875 r. Wrócił do Monachium i tu ukończył doktorat. Od 1878 r. mieszkał w Toruniu. Tu poza aktywną działalnością lekarską zaangażował się także w działalność społeczną. Był członkiem TNT, a nawet w latach 1877-1884 sekretarzem. Przed śmiercią, schorowany, zamieszkał w klasztorze sióstr Wincentek w Chełmnie. Tam zmarł 20 III 1904 r.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Marian Łysiak, Różycki Leopold, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. K. Mikulskiego, t. 1, Toruń 1998, s. 215-217.

OSSOWSKI Gotfryd

Data wpisu 17 sierpnia 2022

OSSOWSKI Gotfryd

(1835 – 1897), archeolog, twórca mapy archeologicznej Pomorza, pierwszy dyrektor Muzeum Archeologicznego w Krakowie.

Urodził się dnia 8 listopada 1835 r. w Kozarynówce na terenie współczesnej Ukrainy. Kończy prywatne gimnazjum w Żytomierzu i rozpoczyna studia na Uniwersytecie Kijowskim. Rezygnuje jednak ze studiów i w roku 1855 wstępuje do rosyjskiej armii. Przez kolejne lata rozwija swoja karierę wojskową uzyskując stopień podporucznika. W 1862 r. rozpoczyna pracę w Wołyńskim Komitecie Statystycznym w Żytomierzu. Doświadczenie zdobyte tam, jak i w armii rosyjskiej pozwoliło pozyskać wiedzę i umiejętności w zakresie kartografii Wołynia, co zaowocowało opracowaniem mapy geologicznej tych ziem. Po podróży Ossowskiego do Poznania i Galicji w latach 60. XX w. zwiększa się jego zainteresowanie badaniami archeologicznymi. Pierwsze wystąpienie Gotfryda Ossowskiego poruszające problematykę archeologiczną zostało wygłoszone w 1971 r. na Zjeździe Przyrodników w Kijowie. Wraz z kolejnymi referatami Gotfryd Ossowski stawał się coraz bardziej rozpoznawalną postacią w środowisku naukowy. Z inicjatywy Zygmunta Działowskiego, animatora utworzenia Towarzystwa Naukowego w Toruniu, Ossowski otrzymuje propozycję podjęcia działalności badawczej na terenie tzw. Prus Zachodnich (Królewskich). W latach 1876-1878 Gotfryd Ossowski przeprowadził na Pomorzu Gdańskim systematyczne badania wykopaliskowe, przede wszystkim na cmentarzyskach grobów skrzynkowych kultury pomorskiej z wczesnej epoki żelaza. Równocześnie zbierał informacje o dawniejszych odkryciach na Pomorzu. Rezultatem tej pracy było wydanie w roku 1880 „Mapy Archeologicznej Prus Zachodnich” z dwujęzycznym polsko-francuskim tekstem objaśniającym. Niewiele później wydana została druga praca Gotfryda Ossowskiego pt. Zabytki przedhistoryczne ziem polskich. Serja I. Prusy Królewskie (1879-1888). Prace te dały podwaliny pod rozwój archeologicznych prac badawczych na Pomorzu. Po opuszczeniu Torunia w 1879 r. powrócił na Małopolskę, gdzie przebadał dziesiątki jaskiń Jury Krakowsko-Częstochowskiej oraz Tatr Polskich. Prace badawcze realizował również na Ukrainie, m.in. na grobowcu księżniczki scytyjskiej w Ryżanówce czy na osadzie kultury trypolskiej w Bilczu Złotym. Badania wykopaliskowe, które współfinansował również z prywatnych funduszy spowodowały znaczne problemy finansowe. Dzięki pomocy przyjaciela – Juliana Talko-Hryncewicza, dostał pracę w guberni tomskiej (Syberia) w charakterze technika drogowego. Wiosną 1893 r. wyrusza w podróż do Tomska. Poza pracą Gotfryd Ossowski wygłaszał kilkukrotnie referaty prezentujące jego wyniki badań na terenie Galicji i Imperium Rosyjskiego, jak również podejmuje terenowe prace badawcze. Niestety wiele planów Ossowskiego nie doczekało się realizacji. Badacz zmarł nagle 16 (28) kwietnia 1897 r. na tyfus i wskutek komplikacji, jakie spowodowało równoczesne zapalenie płuc.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Jacek Woźny, Szkic do portretu zbiorowego archeologów z regionu kujawsko-pomorskiego, „Prace Komisji Historii Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego” t. 20, red. Z. Biegański i Wł. Jastrzębski, Bydgoszcz 2007, s. 11-28.
Jan Chochorowski, Gotfryd Ossowski (1835–1897) – niespokojny duch XIX-wiecznej archeologii [w:] Nasi Mistrzowie. Instytut Archeologii UR, red. M. Rybicka i M. Rzucek, Rzeszów 2016, s. 9-58.

SZCZĘSNY Tadeusz

Data wpisu 17 sierpnia 2022

SZCZĘSNY Tadeusz

(1913 – 1991), wydawca, księgarz.

Ur. się w Aleksandrowie Kujawskim w rodzinie wielodzietnej. Po skończonym gimnazjum i odbytej służbie wojskowej, wyjechał na studia z zakresu filologii polskiej do Warszawy. Uczył się tam w latach 1934-1939. Jeszcze przed wojną odbył praktykę w dziale wydawnictw Księgarni Polskiej. Po wybuchu wojny, brał udział w kampanii wrześniowej, walcząc w bitwie pod Kutnem, gdzie odniósł ciężkie rany. Pozostały czas okupacji spędził w Warszawie, rozpoczynając z czasem działalność w Armii Krajowej. Po wojnie rozpoczął pracę jako nauczyciel języka polskiego w Prywatnym Gimnazjum Towarzystwa Salezjańskiego w Aleksandrowie Kujawskim, gdzie funkcję dyrektora sprawował jego brat Mieczysław. Jeszcze w 1945 r. otworzył na ul. Szerokiej w Toruniu księgarnię naukową. W następnym roku przekształcił ją w spółkę i wraz ze współpracownikami przeniósł ją na Rynek Staromiejski 36. W tym czasie stał się także nieoficjalnym wydawcą prac naukowych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Książki wydawał do 1949 r. Rok później został aresztowany pod zarzutem przestępstw dewizowych i skazany na 4 lata więzienia. Zwolniono go jednak po kilku miesiącach. Jego księgarnia została sprzedana, sam zaś znalazł zatrudnienie w wydawnictwie PAX, jako kierownik działu technicznego. W 1954 r. został redaktorem naczelnym wydawanego w Opolu Katolika. W 1958 r. wrócił do Warszawy, pracując przez szereg następnych lat w redakcjach licznych czasopism, głównie katolickich. W latach 70. pracował jeszcze w Wydawnictwach Przemysłu Maszynowego WEMA. W 1978 r. przeszedł na emeryturę. Zmarł 25 IX 1991 r. Pochowany został w Warszawie.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Wanda Ciszewska, Szczęsny Tadeusz, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. Krzysztofa Mikulskiego, t. 2, Toruń 2000, s. 228-229.

MOSSAKOWSKI Józef

Data wpisu 17 sierpnia 2022

MOSSAKOWSKI Józef

(1897 – 1972), historyk, działacz społeczny.

Ur. w Pływaczewie niedaleko Wąbrzeźna. Uczył się w Chełmnie. Działał w organizacji Filomatów. W 1916 r. walczył w wojsku niemieckim na froncie zachodnim. Od 1919 r. włączył się w działalność niepodległościową w ziemi chełmińskiej i Wielkopolsce. Działał w Polskiej Organizacji Wojskowej. Dosłużył się stopnia podporucznika. Członek formacji wkraczającej na początku 1920 r. do Torunia i przejmującego ziemie pomorskie. Rok później skończył służbę wojskową i od 1922 do 1926 r. studiował na Uniwersytecie Warszawskim, uczestnicząc w wykładach z historii, etnologii i etnografii. Po studiach pracował w rolnictwie, był też zarządcą w majątku Rówienica w powiecie świeckim. Od 1931 r. w Toruniu. Pracował w Książnicy Miejskiej i Instytucie Bałtyckim. Od 1934 r. członek TNT. Po wybuchu wojny uczestnik kampanii wrześniowej. Do 1945 r. przebywał w obozie jenieckim Woldenberg w Dobiegniewie, prowadząc wykłady dla więźniów. Po wojnie wrócił do Torunia. Działał w oświacie oraz włączył się w organizację UMK, na którym zatrudniony był od 1946 r. W l. 1947-50 kierownik biura Zarządu i Działu Wydawnictw TNT. W 1954 r. został kierownikiem uniwersyteckiego Archiwum. W 1960 r. uzyskał doktorat. Na emeryturę przeszedł w 1969 r. Zmarł 23 II 1972 r. Spoczął na cmentarzu św. Jerzego.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Jerzy Serczyk, Mossakowski Józef, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. K. Mikulskiego, t. 1, Toruń 1998, s. 181.

ŁĘGA Władysław Jan

Data wpisu 17 sierpnia 2022

ŁĘGA Władysław Jan

(1889 – 1960), historyk, archeolog, etnograf, podpułkownik, duchowny.

Ur. w Miranach (pow. Sztum). Tam ukończył szkołę podstawową. Do gimnazjum uczęszczał w wielkopolskim Rogoźnie. W 1910 r. wstąpił do Seminarium Duchownego w Pelplinie, gdzie do 1914 r. studiował teologię i filozofię. Od 1914 do 1915 r. był wikariuszem w Szczuce niedaleko Brodnicy. W 1915 r. przebywał na froncie wschodnim jako kapelan i sanitariusz. W 1916 r. wikariusz w Grucznie (pow. świecki). W 1918 r. wcielony kolejny raz do wojska, znalazł się na froncie zachodnim i dostał się do niewoli amerykańskiej. W 1919 r. wstąpił do Armii Hallera. Po powrocie do kraju związał się z Grudziądzem. Był tu proboszczem w parafii wojskowej i kapelanem w Centrum Wyszkolenia Kawalerii. Osiągnął rangę podpułkownika. W okresie przygotowań do plebiscytu na Powiślu działał aktywnie w okolicach Sztumu. W 1939 r. powołano go do wojska. Po wojnie pracował przez krótki okres w parafii w Radzyniu Chełmińskim, ale jeszcze w 1945 r. został administratorem parafii pw. NMP „Gwiazdy Morza” w Sopocie. Został także dziekanem gdańskim.
Spełniał się także w pracy naukowej, zarówno jako historyk, archeolog i etnograf. Archeologię studiował w Poznaniu, tam w 1928 r. uzyskał doktorat na podstawie rozprawy o kulturze Pomorza we wczesnym średniowieczu. Prowadził liczne badania terenowe. Zajmował się poza tym historią lokalną i folklorem. Wydał m.in. przewodniki po Grudziądzu. Działał w licznych towarzystwach, dzięki jego zaangażowaniu znacznie poszerzyły się zbiory muzealne w Grudziądzu. Zm. 2 VIII 1960 r. w Sopocie i tam został pochowany.

&nbsp

Współcześnie w regionie upamiętniony poprzez:

– Muzeum im. ks. W. Łęgi w Grudziądzu

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Wiesław Bieńkowski, Łęga Władysław Jan, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 18, 1973.

DONIMIRSKI Jan

Data wpisu 17 sierpnia 2022

DONIMIRSKI Jan Piotr, h. Brochwicz

(1888 – 1939), ziemianin, działacz społeczny i polityczny.

Ur. w majątku rodzinnym w Łysomicach niedaleko Torunia. Uczył się w Chełmnie i Toruniu, a od 1908 r. był słuchaczem wykładów z rolnictwa i ekonomii politycznej na uniwersytecie we Wrocławiu. W 1910 r. został powołany do 3. pułku dragonów w Bydgoszczy. Do 1912 r. odbył służbę i ćwiczenia wojskowe po czym przeszedł do rezerwy. Wyjechał następnie do Monachium by kontynuować studia. W 1914 r. wyruszył na front wschodni. Uczestniczył w bitwie pod Tannenbergiem. W tym roku został odznaczony Żelaznym Krzyżem II kl. Został także poważnie ranny po upadku z konia. W 1915 r. leczył się w lazaretach w Inowrocławiu i Toruniu. Jako niezdolny do dalszej służby pozostał do końca wojny. W grudniu 1918 r. został posłem z powiatu toruńskiego na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu oraz komendantem okręgowym tajnej Organizacji Wojskowej Pomorza. W 1919 r. wstąpił do powstańczej Armii Wielkopolskiej. W l. 1919-1920 był adiutantem płk. Stanisława Skrzyńskiego, dowódcy Dywizjonu Pomorskiego. Działał w tym okresie na terenie Pomorza i zakończył służbę w 1920 r. w Nowym Mieście Lubawskim jako delegat wojskowy. Od tego momentu rozpoczął działalność w licznych organizacjach gospodarczych. W 1924 r. został prezesem Pomorskiego Towarzystwa Rolniczego. Działał także politycznie w ramach Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Rolniczego. Jako jeden z najzamożniejszych ziemian pomorskich zajmował się w swoim majątku w Łysomicach hodowlą bydła i koni szlachetnych, a także uprawą buraka cukrowego. Od 1919 r. zarządzał także leżącym nieopodal Janikowa majątkiem Kołuda Wielka. W listopadzie 1926 r. miał miejsce w Łysomicach zjazd ziemian pomorskich, którzy okazali wówczas poparcie Piłsudskiemu. W 1928 r. z nominacji papieża Piusa XI został szambelanem świeckim. Odznaczany Krzyżem Oficerskim Polonia Restituta i Medalem Niepodległości. Od 1934 do 1939 r. był prezesem Pomorskiej Izby Rolniczej. Po wybuchu II wojny światowej został 21 X 1939 r. aresztowany, a następnie więziony w toruńskim Forcie VII. Prawdopodobnie został rozstrzelany w lasku na Barbarce i pochowany w grobie masowym, choć istnieje też hipoteza, że został już zamordowany w Forcie.

Współcześnie w regionie upamiętniony poprzez:

– dedykowaną tablicę w Papowie Toruńskim

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Mariusz Wołos, Donimirski Jan Piotr, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. K. Mikulskiego, t. 2, Toruń 2000, s. 72-75.

DOBROWOLSKI Władysław

Data wpisu 17 sierpnia 2022

DOBROWOLSKI Władysław

(1903 – 1964), nauczyciel, działacz oświatowy, prezydent miasta Torunia.

Ur. w Warszawie, w rodzinie o tradycjach niepodległościowych i socjalistycznych. Uczył się najpierw w Warszawie, później w Seminarium Nauczycielskim w Siennicy. Ukończył Wyższy Kurs Nauczycielski w Warszawie. W 1920 r. brał udział w obronie miasta przed bolszewikami. W kolejnych latach działał w Związku Strzeleckim. Po ślubie przeprowadził się na Pomorze i od 1931 do 1936 r. uczył w szkole w Linówcu. Od 1932 do 1935 r. nauczyciel w szkole powszechnej w Chełmnie. W 1936 r. został kierownikiem szkoły we wsi Wrzosy. We wrześniu 1939 r. jako kapral brał udział w obronie Warszawy. Od 1940 do 1945 r. nauczyciel w szkole w Zawadach w powiecie warszawskim. Po wojnie wrócił do szkoły we Wrzosach. Działał w Związku Nauczycielstwa Polskiego. Po wojnie wstąpił też w szeregi Polskiej Partii Socjalistycznej. Od 1945 do 1949 r. prezydent Torunia. Trudny okres prezydentury wypełniony był sporami z wojskiem radzieckim dotyczącymi m.in. odzyskiwania zakładów i obiektów publicznych. W 1948 r. po połączeniu PPS z PPR wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Po ustąpieniu z prezydentury ponownie pracował w oświacie. W 1953 r. usunięty z partii, wrócił do niej w 1957 r. W następnym okresie życia związał się z Warszawą gdzie pracował w Centralnym Związku Spółdzielczości Pracy. Zm. 8 maja 1964 r. Spoczął na Powązkach.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Mirosław Golon, Dobrowolski Władysław, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. Krzysztofa Mikulskiego, t. 1, Toruń 1998, s. 82-83.

ZIELIŃSKI Gustaw

Data wpisu 13 lipca 2022

ZIELIŃSKI Gustaw

(1 I 1809 – 23 XI 1881), poeta, pisarz, oficer wojska polskiego, powstaniec, zesłaniec, etnograf/historyk

Ur. w Markowicach k. Inowrocławia. Pochodził z rodziny szlacheckiej, ojciec – Norbert był pułkownikiem podczas powstania kościuszkowskiego. W 1815 r. zamieszkali w Chrostkowie k. Lipna.
Naukę pobierał w Toruniu, W szkole Pijarów w Warszawie i w Szkole Wojewódzkiej im. Małachowskiego w Płocku. W 1827 r. rozpoczął studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu w Warszawie.
Brał czynny udział w powstaniu listopadowym. Po powstaniu wykupił niewielki majątek w Kierzu k. Skępe.
W 1833 r. za kontakty z partyzantami został zaaresztowany, skazany na utratę praw publicznych i konfiskatę majątku został zesłany na Syberię (1834-1842).
Na zesłaniu prowadził badania wśród plemion kazachskich (stepowych). Wówczas powstała powieść „Kirgiz”
Po powrocie do Skępego zajął się gospodarstwem.
W 1844 r. ożenił się z Urszulą Romocką. W 1856 r. ożenił się z Anielą Popławską. W 1847 r. objął majątek ziemi w okolicach Skępe. Poza pracą w majątku zajmował się literaturą – swoje prace publikował prasie. Był autorem liryków, poematów, i opowiście prozą. Poza utworami poetyckimi był autorem prac historycznych i etnograficznych.

Oprac. na podstawie:
https://www.skepe.pl/154,zielinski-gustaw

Dane kontaktowe

Kujawsko-Pomorskie Centrum Dziedzictwa w Toruniu

Ta strona korzysta z ciasteczek. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.