Alfabet: D

DZIEDUSZYCKI Wojciech

Data wpisu 28 grudnia 2022

DZIEDUSZYCKI Wojciech

(1946 – 2020), polski archeolog, profesor, badacz średniowiecznej Kruszwicy.

Urodził się 18 czerwca 1946 r. w Warszawie. Tam podejmuję naukę w szkole podstawowej. Po przeprowadzce do Środy Śląskiej podejmuje naukę w szkole średniej, w której zdaje egzamin maturalny. W 1965 r. rozpoczyna studia na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w zakresie archeologii. Już w roku 1967 r. podejmuje pracę w poznańskim Zakładzie Archeologii Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN. Od początku studiów aktywnie angażuje się w prace terenowe oraz opracowanie materiałów archeologicznych pochodzących z grodów wczesnośredniowiecznych. Tytuł magistra uzyskuje w 1970 roku na podstawie pracy „Ceramika z wczesnośredniowiecznego Kaszowa w pow. milickim”, a stopień naukowy doktora w 1977 roku na podstawie rozprawy „Wczesnośredniowieczna ceramika kruszwicka na tle rozwoju ceramiki wczesnopolskiej”. Rozprawa doktorska stanowiła pokłosie wieloletnich związków Wojciecha Dzieduszyckiego z badaniami archeologicznymi w Kruszwicy, których początek przypada na 1967 r. Również w późniejszych latach badania średniowiecznej Kruszwicy stanowią ważny element aktywności zawodowej badacza, choć nie jedyny. Organizował także w Kruszwicy lokalną infrastrukturę – archeologiczną Stację Badawczą IHKM PAN oraz stałą ekspozycję archeologiczną. W 1996 r. uzyskał tytuł doktora habilitowanego na podstawie książki „Kruszce w systemach wartości i wymiany społeczeństwa Polski wczesnopiastowskiej”. W latach 2000-2013 był zatrudniony w Instytucie Historii Uniwersytetu Zielonogórskiego, gdzie realizował prace dydaktyczne i naukowe. Podejmował studia m.in. w zakresie problematyki wytwórczości garncarskiej, osadnictwa czy relacji człowiek-środowisko. Działalność naukową kontynuował, aż do śmierci. Zmarł 27 listopada 2020 r. i został pochowany na poznańskim cmentarzu na Junikowie.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Jacek Wrzesiński, Człowiek pogranicza – wspomnienie profesora Wojciecha Dzieduszyckiego, „Slavia Antiqua”, t. LXII, 2021, s. 9-18.

DELEKTA Jacek Karol

Data wpisu 28 grudnia 2022

DELEKTA Jacek Karol

(1906 – 1940), polski archeolog, muzealnik, kierownik Działu Przedhistorycznego Muzeum Miejskiego w Toruniu.

Urodził się 9 lipca 1906 r. w Stróżówce w Małopolsce, w rodzinie nauczycielskiej. W latach 1912–1918 uczęszczał do szkoły powszechnej i gimnazjum w Nowym Targu, a następnie do Państwowego Gimnazjum Męskiego im. Przemysława II w Rogoźnie Wielkopolskim. Tam też uzyskał 20 maja 1925 r. uzyskał świadectwo dojrzałości. Studia na Uniwersytecie Poznańskim rozpoczął najpierw na Wydziale Prawno-Ekonomicznym, następnie również w Poznaniu studiował antropologię, etnografię z etnologią i prehistorię. Był studentem prof. Józefa Kostrzewskiego, ale uczęszczał także na wykłady m. in. prof. prof. Kazimierza Tymienieckiego, Adama Skałkowskiego, Bronisława Dembińskiego, Stanisława Tynca i Józefa Paczkowskiego. Pracę magisterską obronił w 1933 r. Po śmierci dra Tadeusza Wagi został kierownikiem Działu Przedhistorycznego Muzeum Miejskiego w Toruniu, rozwijając na tym stanowisku bardzo ożywioną działalność badawczą, popularyzatorską i organizacyjną. Podejmował również liczne prace terenowe. Z większych badań archeologicznych przez niego prowadzonych wymienić należy m. in.: zbadanie cmentarzysk kultury łużyckiej w Kaszczorku i Słończu w powiecie toruńskim, rozkopanie grodzisk łużyckich w Kamieńcu nad Wisłą w powiecie toruńskim i w Zamczysku w powiecie bydgoskim, prace wykopaliskowe w podgrodziu wczesnohistorycznym w Lisewie, w powiecie wąbrzeskim i w osadzie wczesnohistorycznej w Lubiczu pod Toruniem. Wyniki prowadzonych przez niego badań zostały tylko częściowo opublikowane w formie opracowań naukowych, notatek prasowych oraz audycji radiowych. Wiele z nich nie doczekało się nigdy wydania, gdyż ze względu na trudną sytuację materialną musiał często parać praca dodatkową. Wybuch II wojny światowej zastał go w Toruniu. Mimo, iż chciał wstąpić do wojska to dynamika walk sprawiła, że nie zdążył tego uczynić. W końcu września tego roku wrócił do pracy w Muzeum, przystępując do zabezpieczania zbiorów. Pracował tam jeszcze przez kilka tygodni po czym został zwolniony przez niemiecki Wydział Kultury i Oświaty Zarządu Miejskiego. Przez pewien czas przebywał jeszcze w Toruniu, po czym udał się pieszo w strony rodzinne do Gorlic. Pracował tam początkowo jako ogrodnik, a następnie jako robotnik w kopalni nafty. Jako przedstawiciel środowiska inteligenckiego został aresztowany w trakcie łapanki i przewieziony do więzienia w Jaśle i Tarnowie. Stamtąd trafił do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, gdzie zmarł 18 listopada 1940 r.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Kazimierz Przybyszewski, Toruński Słownik Biograficzny, t. 4, Toruń 2004.

DĄBRÓWKA Jan

Data wpisu 22 sierpnia 2022

DĄBRÓWKA Jan

(ok. 1400 – 1472), teolog, profesor, rektor Akademii Krakowskiej.

Ur. w Dąbrówce (dzisiejszy pow. inowrocławski). Pochodził z chłopskiej rodziny z Kujaw. Do grona studentów Wydziału Sztuk Wyzwolonych Uniwersytetu Krakowskiego został wpisany w 1420 r. W 1433 r. pełnił funkcję dziekana tegoż Wydziału. W późniejszym okresie studiował prawo i teologię. W 1440 r. otrzymał tytuł doktora dekretów, a w 1449 r. doktora teologii. Kilkakrotnie pełnił funkcję rektora uniwersytetu. Uczestniczył w rokowaniach polsko-krzyżackich w Brześciu Kujawskim (1463 r.) i Toruniu (1464 r.).

&nbsp
Oprac. na podstawie:

https://9lib.org/document/zgw9kr9v-jan-z-d%C4%85br%C3%B3wki-ur-ok-r-zm-i.html

DZIAŁOWSKI Zygmunt

Data wpisu 17 sierpnia 2022

DZIAŁOWSKI Zygmunt Alfons, h. Prawdzic

(1843 – 1878), działacz społeczny, bibliofil, mecenas sztuki.

Ur. w Mgowie w ziemi chełmińskiej, którego właścicielem był jego ojciec Ksawery. Uczył się w Poznaniu i w Metzu. Do kraju wrócił w 1863 r. Za organizację pomocy dla powstania styczniowego został uwięziony w Berlinie i sądzony w 1864 r. Wówczas został uniewinniony. W 1866 r. przejął po śmierci ojca majątek w Wałyczu. Angażował się w działalność społeczną, m.in. wspierał edukacyjne aspiracje młodzieży wiejskiej. Parokrotnie odbył podróże do Egiptu, Algieru, Syrii i Palestyny. Działał w Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk. Posiadał bibliotekę, którą w l. 1871-1873 porządkował mu Wojciech Kętrzyński. Był inicjatorem i współzałożycielem Towarzystwa Naukowego w Toruniu, które hojnie wspierał finansowo. W 1877 r. wybrany na posła do Reichstagu. Zmarł w Berlinie 16 II 1878 r. Pochowany w Wielkiej Łące.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Jerzy Serczyk, Działowski Zygmunt August, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. Krzysztofa Mikulskiego, t. 1, Toruń 1998, s. 87-88.

DONIMIRSKI Jan

Data wpisu 17 sierpnia 2022

DONIMIRSKI Jan Piotr, h. Brochwicz

(1888 – 1939), ziemianin, działacz społeczny i polityczny.

Ur. w majątku rodzinnym w Łysomicach niedaleko Torunia. Uczył się w Chełmnie i Toruniu, a od 1908 r. był słuchaczem wykładów z rolnictwa i ekonomii politycznej na uniwersytecie we Wrocławiu. W 1910 r. został powołany do 3. pułku dragonów w Bydgoszczy. Do 1912 r. odbył służbę i ćwiczenia wojskowe po czym przeszedł do rezerwy. Wyjechał następnie do Monachium by kontynuować studia. W 1914 r. wyruszył na front wschodni. Uczestniczył w bitwie pod Tannenbergiem. W tym roku został odznaczony Żelaznym Krzyżem II kl. Został także poważnie ranny po upadku z konia. W 1915 r. leczył się w lazaretach w Inowrocławiu i Toruniu. Jako niezdolny do dalszej służby pozostał do końca wojny. W grudniu 1918 r. został posłem z powiatu toruńskiego na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu oraz komendantem okręgowym tajnej Organizacji Wojskowej Pomorza. W 1919 r. wstąpił do powstańczej Armii Wielkopolskiej. W l. 1919-1920 był adiutantem płk. Stanisława Skrzyńskiego, dowódcy Dywizjonu Pomorskiego. Działał w tym okresie na terenie Pomorza i zakończył służbę w 1920 r. w Nowym Mieście Lubawskim jako delegat wojskowy. Od tego momentu rozpoczął działalność w licznych organizacjach gospodarczych. W 1924 r. został prezesem Pomorskiego Towarzystwa Rolniczego. Działał także politycznie w ramach Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Rolniczego. Jako jeden z najzamożniejszych ziemian pomorskich zajmował się w swoim majątku w Łysomicach hodowlą bydła i koni szlachetnych, a także uprawą buraka cukrowego. Od 1919 r. zarządzał także leżącym nieopodal Janikowa majątkiem Kołuda Wielka. W listopadzie 1926 r. miał miejsce w Łysomicach zjazd ziemian pomorskich, którzy okazali wówczas poparcie Piłsudskiemu. W 1928 r. z nominacji papieża Piusa XI został szambelanem świeckim. Odznaczany Krzyżem Oficerskim Polonia Restituta i Medalem Niepodległości. Od 1934 do 1939 r. był prezesem Pomorskiej Izby Rolniczej. Po wybuchu II wojny światowej został 21 X 1939 r. aresztowany, a następnie więziony w toruńskim Forcie VII. Prawdopodobnie został rozstrzelany w lasku na Barbarce i pochowany w grobie masowym, choć istnieje też hipoteza, że został już zamordowany w Forcie.

Współcześnie w regionie upamiętniony poprzez:

– dedykowaną tablicę w Papowie Toruńskim

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Mariusz Wołos, Donimirski Jan Piotr, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. K. Mikulskiego, t. 2, Toruń 2000, s. 72-75.

DOBROWOLSKI Władysław

Data wpisu 17 sierpnia 2022

DOBROWOLSKI Władysław

(1903 – 1964), nauczyciel, działacz oświatowy, prezydent miasta Torunia.

Ur. w Warszawie, w rodzinie o tradycjach niepodległościowych i socjalistycznych. Uczył się najpierw w Warszawie, później w Seminarium Nauczycielskim w Siennicy. Ukończył Wyższy Kurs Nauczycielski w Warszawie. W 1920 r. brał udział w obronie miasta przed bolszewikami. W kolejnych latach działał w Związku Strzeleckim. Po ślubie przeprowadził się na Pomorze i od 1931 do 1936 r. uczył w szkole w Linówcu. Od 1932 do 1935 r. nauczyciel w szkole powszechnej w Chełmnie. W 1936 r. został kierownikiem szkoły we wsi Wrzosy. We wrześniu 1939 r. jako kapral brał udział w obronie Warszawy. Od 1940 do 1945 r. nauczyciel w szkole w Zawadach w powiecie warszawskim. Po wojnie wrócił do szkoły we Wrzosach. Działał w Związku Nauczycielstwa Polskiego. Po wojnie wstąpił też w szeregi Polskiej Partii Socjalistycznej. Od 1945 do 1949 r. prezydent Torunia. Trudny okres prezydentury wypełniony był sporami z wojskiem radzieckim dotyczącymi m.in. odzyskiwania zakładów i obiektów publicznych. W 1948 r. po połączeniu PPS z PPR wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Po ustąpieniu z prezydentury ponownie pracował w oświacie. W 1953 r. usunięty z partii, wrócił do niej w 1957 r. W następnym okresie życia związał się z Warszawą gdzie pracował w Centralnym Związku Spółdzielczości Pracy. Zm. 8 maja 1964 r. Spoczął na Powązkach.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Mirosław Golon, Dobrowolski Władysław, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. Krzysztofa Mikulskiego, t. 1, Toruń 1998, s. 82-83.

DIETL Bronisław

Data wpisu 17 sierpnia 2022

DIETL Bronisław

(1878 – 1952), urzędnik, prezydent Torunia, starosta powiatowy w Inowrocławiu.

Ur. w Rzuchowie w powiecie tarnowskim. Spokrewniony z Józefem Dietlem rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego i prezydentem Krakowa. Uczył się w Tarnowie, studiował na UJ. Karierę urzędniczą rozpoczął w Namiestnictwie Galicyjskim. W kolejnych latach był pracownikiem kilku starostw. W l. 1921-1922 prezydent Torunia. W tym okresie zajął się m.in. spolszczeniem administracji miasta. Jeszcze w 1922 r. został starostą w Poznaniu, następnie zaś starostą powiatowym w Inowrocławiu. Zasłużył się choćby w zakresie rozwoju kółek rolniczych na Kujawach. Działał w licznych stowarzyszeniach. Od 1929 r. w Poznaniu. W 1939 r. zastępca kierownika tamtejszego Urzędu Wojewódzkiego. W czasie II wojny światowej wysiedlony do Generalnego Gubernatorstwa. Później znów urzędnik w Poznaniu. Wielokrotnie odznaczany. Zmarł 24 I 1952 r.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Ryszard Sudziński, Bronisław Dietl, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. Krzysztofa Mikulskiego , t. 1, Toruń 1998, s. 81-82.

DANIELEWSKI Ignacy

Data wpisu 17 sierpnia 2022

DANIELEWSKI Ignacy

(1829 – 1907), drukarz, wydawca, poeta, pisarz ludowy.

Ur. w Borku Wlkp. Uczeń seminarium nauczycielskiego w Paradyżu. Następnie nauczyciel w Trzemesznie i Bydgoszczy. Od 1855 r. w Chełmnie. Tu rozpoczął pracę u wydawcy tygodnika „Nadwiślanin” drukarza i księgarza Józefa Gółkowskiego, przyszłego teścia, po którym przejął z czasem interes. Rozpoczął wydawanie dodatków do „Nadwiślanina”, w tym z dużym sukcesem „Przyjaciela Ludu”. Starał się kształtować poglądy patriotyczne odbiorców wydając w dużym nakładzie od 1862 r. „Polski Kalendarz Katolicki dla Kochanych Wiarusów Prus Zach., Wielkiego Księstwa Poznańskiego i Śląska”. Jego działania spotkały się ze stanowczą reakcją zaborcy i koniecznością odbycia przez Danielewskiego kary jednego roku więzienia w twierdzy Wisłoujście. Tam ułożył popularną później we wszystkich zaborach pieśń „Wisło Moja, Wisła Stara”. Po odbyciu kary został posłem sejmu pruskiego. Działał nadal społecznie, jednak w związku z faktem, że to Toruń stał się niebawem centrum ruchu polskiego, sprzedał „Nadwiślanina” wydawcom „Gazety Toruńskiej”. Z czasem, w związku z częstszą obecnością w Toruniu, upadły prowadzone przez niego w Chełmnie, księgarnia i drukarnia. Od 1873 r. zamieszkał w Toruniu, rozpoczął pracę w „Gazecie Toruńskiej”. W związku z kolejnymi naruszeniami prawa prasowego trafił na 14 miesięcy do więzienia, wrócił jednak po odbyciu kary do redagowania prasy. Od 1875 r. zaczął wydawać z sukcesem tygodnik „Przyjaciel”, od 1883 r. „Gazetkę dla Dzieci”, a od 1884 r. tygodnik rolniczy „Gospodarz”. Działał w różnych organizacjach, był wśród współzałożycieli Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Pisał utwory i wiersze. Zm. w 1907 r. w Toruniu. Pochowany na cmentarzu nowomiejskim. Ufundowano mu obecnie nie istniejący już pomnik.

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Tadeusz Zakrzewski, Danielewski Ignacy, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. Krzysztofa Mikulskiego , t. 1, Toruń 1998, s. 71-72.

DZIEWULSKI Władysław

Data wpisu 13 lipca 2022

DZIEWULSKI Władysław

(2 IX 1878 – 6 II 1962), astronom, współzałożyciel UMK w Toruniu, współzałożyciel obserwatorium astronomicznego w Piwnicach.

Ur. w Warszawie. Tam uczył się w Gimnazjum Klasycznym (do 1897 r.) i ukończył studia matematyczno-fizyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1901 do 1902 r. pracował w uniwersyteckim Obserwatorium Astronomicznym. W latach 1902-1903 przebywał na studiach w Getyndze. Od 1903 r. pracował w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Na krakowskiej uczelni uzyskał w 1906 r. doktorat. Następnie znów wyjechał do Getyngi. Od 1909 r. był adiunktem w Obserwatorium Astronomicznym UJ. Habilitował się w 1916 r. Od 1919 r. na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. W 1920 r. prof. nadzwyczajny, rok później zwyczajny. Na uniwersytecie w Wilnie pracował do 1939 r., będąc m.in. w l. 1924-25 rektorem. W czasie wojny pozostał w mieście, organizując m.in. naukę na tajnych kursach. W 1945 r. wraz z wieloma naukowcami wileńskimi przyjechał do Torunia. Jako profesor astronomii został w l. 1945-47 prorektorem powstałego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Zorganizował Obserwatorium Astronomiczne w Piwnicach i kierował nim do 1952 r. Oddawał się dydaktyce i popularyzacji astronomii. Na emeryturę przeszedł w wieku 82 lat. Aktywnie działał w Towarzystwie Naukowym w Toruniu, również jako jego prezes. Angażował się też w prace wielu innych towarzystw naukowych Wielokrotnie odznaczany. Zm. 6 II 1962 r. w Toruniu. Pochowany na cmentarzu św. Jerzego.

&nbsp

Współcześnie w regionie upamiętniony poprzez:

– planetarium w Toruniu nazwane jego imieniem
– ulicę w Toruniu
– krater na Księżycu nosi jego imię

&nbsp
Oprac. na podstawie:

Cecylia Iwaniszewska, Dziewulski Władysław, [w:] Toruński słownik biograficzny, pod red. Krzysztofa Mikulskiego, t. 1, Toruń 1998, s. 90-92.

Dane kontaktowe

Kujawsko-Pomorskie Centrum Dziedzictwa w Toruniu

Ta strona korzysta z ciasteczek. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.