Alfabet: 0-Z

PIOTROWSKI Roman

PIOTROWSKI Roman

(1928-2017), nauczyciel, historyk, regionalista, Dyrektor Biblioteki Pedagogicznej.

Urodził się w 24 września 1928 r. Był synem Edwarda i Kunegundy ze Świderskich. Czas młodości i lata II wojny światowej przeżył w Rypinie. W 1945 r. wraz z rodzicami wywieziony został przez NKWD na kilka miesięcy do ZSRR, co było spowodowane podpisaniem volkslisty przez jego rodziców. Po powrocie ukończył Średnią Szkołę Zawodową w Rypinie. Równolegle należał do 4. Drużyny Harcerskiej im. ks. J. Poniatowskiego oraz łączył naukę z praca. W 1949 r. pracował w Rypinie jako organizator wypoczynku letniego dla dzieci. W 1950 roku zamieszkał w Rzykach w powiecie wadowickim, gdzie podjął pracę jako nauczyciel i ożenił się z Ireną Śliwą. W 1952 roku ukończył Liceum Pedagogiczne w Bielsku-Białej i w rok później powołany został na stanowisko kierownika Szkoły Podstawowej w Zagórzu, w powiecie wadowickim. Do Rypina powrócił z żoną w 1956 r., gdzie został kierownikiem i dyrektorem biblioteki pedagogicznej, w której pracował aż do emerytury. W latach sześćdziesiątych, pełniąc funkcję społecznego opiekuna zabytków archeologicznych w powiecie rypińskim, przyczynił się do podjęcia badań wykopaliskowych w Janowie koło Świedziebni, w Skrwilnie, gdzie odkryto skarb z XVII wieku oraz w Starorypinie. Ponadto przyczynił się do odkrycia kilkudziesięciu innych stanowisk archeologicznych na terenie powiatu rypińskiego. W 1965 r. był jednym z inicjatorów utworzenia Towarzystwa Miłośników Ziemi Rypińskiej. W 1968 r. wspólnie z Edwardem Koźmińskim i Jadwigą Gumińską był inicjatorem otwarcia Regionalnej Izby Pamięci Narodowej w budynku przy ul. Warszawskiej 20 – późniejszej siedziby Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej. Był także członkiem-założycielem dobrzyńskiego oddziału Włocławskiego Towarzystwa Naukowego Był autorem kilkunastu publikacji, poruszających problematykę dziejów Rypina i okolic, w tym monografię historii Skrwilna i Rogowa, a także teksty problemowe (m.in. poruszające zagadnienie osób pomordowanych w latach okupacji). Za pracę zawodową i społeczną odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1983), nagrodami Ministra Oświaty (1976, 1984), Medalem Mikołaja Kopernika za pracę w dziedzinie ochrony zabytków (1975). Zmarł 28 listopada 2017 r. i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Rypinie.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Mirosław Krajewski, Nowy Słownik biograficzny regionu brodnickiego, Brodnica-Toruń 1991, s. 166-167.
Piotr Gałkowski, Roman Piotrowski (24 września 1928 – 28 listopada 2017), [źródło: https://rypin-cry.pl/artykul/roman-piotrowski-24/352164; dostęp: 29.11.2023 r.]

PETRÓW Aleksander

PETRÓW Aleksander

(1848-1915), kandydat nauk filologicznych Uniwersytetu Warszawskiego, etnograf, slawista, językoznawca, nauczyciel, publicysta.

Urodził się w 1848 r. Był synem Rosjanina – Aleksandra, strażnika komory celnej w Lubiczu k. Torunia i matki Joanny z Bagińskich polskiego pochodzenia. Nauki pobierał w Dobrzyniu nad Drwęcą, Lipnie oraz w Płocku, gdzie w roku 1868 r. zdał maturę. Będąc wzorowym uczniem płockiego gimnazjum zaczął przejawiać zainteresowania kulturą ludową. W roku akademickim 1868/1869 uczęszczał do Szkoły Głównej w Warszawie, lecz w związku z jej likwidacją ukończył tylko jeden rok nauki. Od roku 1870 na stałe związał się z Dobrzyniem nad Drwęcą, w którym prowadził aktywny tryb życia. Dużo podróżował po Mazowszu i ziemi dobrzyńskiej, zbierał materiały etnograficzne i językowe, prowadził także badania archeologiczne. Przebywał również w Niemczech, gdzie, przy okazji prowadzonych tam „interesów handlowych”, zajął się również nowymi metodami wychowania. Za sprawą swojego byłego nauczyciela geografii zaczął interesować się kulturą Łużyczan. Był autorem pierwszej część gramatyki dolnołużyckiej pt. „Głosownia dolnołużyckiego języka”. Opracował także słownik dolnołużycko-polsko-rosyjski. Tłumaczył wiersze polskie, czeskie, górnołużyckie na język dolnołużycki oraz górnołużyckie i dolnołużyckie na język polski. Przełożył także komedię czeską pt. „Śniadanie i obiad”. W „Warszawskim Roczniku Literackim” ogłaszał prace biograficzne o działaczach łużyckich. W 1876 r. brał udział w wojnie Serbii i Czarnogóry przeciw Turcji. Po powrocie do kraju zajmował się m. in. publicystyką. Swoje opracowania publikował w czasopismach lokalnych, jak i w renomowanych publikacjach naukowych. Szczególną wartość posiada jego praca pt. „Lud ziemi dobrzyńskiej, jego charakter, mowa, zwyczaje, obrzędy, pieśni, przysłowia, zagadki itp.”, zamieszczona w publikacji „Zbiór wiadomości do antropologii krajowej wydany staraniem Komisji Antropologicznej Akademii Umiejętności w Krakowie” w roku 1878. Uważany jest za sprawą tego opracowania za pierwszego badacza etnografii ziemi dobrzyńskiej. Pisał liczne teksty dotyczące Dobrzynia nad Drwęcą. Pragnął by powstało w Warszawie czasopismo poruszające problematykę slawistyczną. Bogaty księgozbiór własny przekazał bibliotece Towarzystwa Macierzy Łużyckiej w Budziszynie. W 1877 r., z braku możliwości odpowiedniego zatrudnienia w kraju, wyjechał do Rosji i tam podjął pracę w charakterze nauczyciela historii i geografii w gimnazjum w Krasnoufińsku w guberni permskiej. W dalszym ciągu utrzymywał kontakty z przedstawicielami ówczesnej nauki polskiej oraz Komisją Językową Akademii Umiejętności w Krakowie, której był członkiem w latach 1876-1906. Współpracował także z czasopismem pt. „Wisła”, gdzie w latach 1888-1905 ogłaszał materiały etnograficzne. W 1914 r. Aleksander przeszedł na emeryturę i zamierzał ze swą 20-letnią córką Bronisławą – absolwentką gimnazjum w Orenburgu na stałe osiedlić się w Polsce. W tym celu w 1915 r. przyjechał do swych przyjaciół Winnickich, właścicieli ziemskich we wsi Pokrzywnica koło Pułtuska. Tam też zmarł 2 kwietnia 1915 r.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Mirosław Krajewski, Nowy Słownik biograficzny regionu brodnickiego, Brodnica-Toruń 1991, s. 147-148.

ZIELIŃSKI Gustaw

ZIELIŃSKI Gustaw

1870-1930), archeolog etnograf.

Urodził się w 1870 r. Był synem Józefa (20 VIII 1845-1904) i Elżbiety z Wysłołuchów i wnukiem Gustawa Zielińskiego, znanego na ziemi dobrzyńskiej poety i bibliofila. Interesował się badania archeologicznymi i prowadził je na terenie ziemi dobrzyńskiej. Od 1910 r. prowadził korespondencję z Towarzystwem Naukowym Płockim, a szczególnie z dr Aleksandrem Macieszą i Haliną Rutską. Wyrażał w niej zadowolenie, że księgozbiór jego ojca jest pod społeczną opieką. Towarzystwu Naukowemu Płockiemu przekazał 139 medali pamiątkowych. Za całokształt jego działań na rzecz TNP zarząd tego Towarzystwa przyznał mu 30 czerwca 1930 r. Dożywotniego Członka Protektora TNP. Zmarł 6 września 1930 r.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Mirosław Krajewski, Nowy Słownik biograficzny regionu brodnickiego, Brodnica-Toruń 1991, s. 546.

MAŃKOWSKI Alfons

MAŃKOWSKI Alfons

(1870-1941), ksiądz, działacz społeczny, historyk Pomorza.

Urodził się dnia 10 listopada 1870 r. w Kuntersztynie koło Grudziądza. Był synem Jakuba, zamożnego chłopa, i Franciszki z Kamińskich. Uczęszczał do gimnazjum w Grudziądzu, a po jego ukończeniu rozpoczął studia na Seminarium Duchownym w Pelplinie i na Uniwersytecie Jagiellońskim. Święcenia kapłański otrzymał w 1895 r. Do 1920 pracował jako wikary bądź administrator w różnych miejscowościach: Gniew (ok. 1895), Tuchola (ok. 1896), Lembarg (ok. 1897), Nowe (1898-1899), Stara Kiszewa (1899-1900), Sarnowo (ok. 1901), Fordon (1902-1903), Przysiersk (1903-1904), Lubiszewo (1904-1910), Złotowo k. Lubawy (ok. 1910-1920). W latach 1920-1923 był proboszczem w Radzyniu Chełmińskim, a od 1923 do 1940 w Lembargu, pow. brodnicki. W każdej z parafii aktywnie włączał się w działania społeczne oraz narodowe. W Gniewie, Tucholi i Nowem opiekował się towarzystwami przemysłowymi i ludowymi. W 1903 uczestniczył w zjeździe organizacyjnym Związku Towarzystw Polskich w Toruniu. Jako wikarym w Lubiszewie był współzałożycielem i członkiem zarządu Banku Ludowego w Tczewie. W okresie 1910-1918 współpracował z „Gazetą Olsztyńską” i działaczami warmińskimi. Od 1912 był opiekunem Związków Śpiewaczych na Prusy Zachodnie i Warmię. W 1920 uczestniczył w akcji plebiscytowej na terenie Warmii, Mazur i Powiśla. W okresie międzywojennym skupiał się głównie, na działalności naukowej i organizacyjnej. Szczególnie dużo pracy i uwagi poświęcał Towarzystwu Naukowemu w Toruniu, którego był członkiem zwyczajnym od 1897, członkiem dożywotnim od 1913, a od 1925 honorowym. W 1920 wybrano go na redaktora wydawnictw tegoż Towarzystwa. Od 1923 do 1939 pełnił również funkcję jego prezesa. Pełnił również odpowiedzialne funkcje w innych organizacjach naukowych i w instytucjach kościelnych. Był związany m.in. z Polskim Towarzystwem Przyjaciół Nauki, Polską Akademią Umiejętności czy Instytutem Bałtyckim. Opublikował ponad 280 prac i artykułów, w których zajmował się głównie piśmiennictwem i dziejami książki polskiej, polskością Pomorza, historią diecezji chełmińskiej i warmińskiej, biografiami wybitnych ludzi Pomorza, a także osadnictwem i zwyczajami na Pomorzu. Już za życia był doceniany przez współczesnych. Wyrażało się to m.in. nadaniu mu członkostwa honorowego Korporacji Studentów Uniwersytetu Poznańskiego w 1923, w 1925 kiedy został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, czy w 1927 gdy papież Pius XI nadał mu godność prałata domowego. Po wybuchu II wojny światowej został aresztowany przez Niemców w 1939 i zwolniony, następnie znów aresztowany we wrześniu 1940. Został wówczas wywieziony do obozu koncentracyjnego w Stutthofie, gdzie zmarł 12 lutego 1941 r. Po śmierci pochowany był na Zaspie k. Wrzeszcza, w 1951 jego prochy przeniesiono na cmentarz parafialny w Lembargu.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Stefan Bilski, Słownik biograficzny regionu brodnickiego, Brodnica-Toruń 1991, s. 71-73.

MANTHEY Jan

MANTHEY Jan

(1906-1968), ksiądz, historyk sztuki, sekretarz Papieskiego Instytutu Archeologii Chrześcijańskiej w Rzymie.

Urodził się dnia 19 lutego 1906 r. w Zaborowie w powiecie brodnicki. Był synem Michała, nauczyciela oraz Leokadii z domu Tadajewskich. Uczęszczał do gimnazjum w Brodnicy (1916-1924), a następnie rozpoczął studia w Seminarium Duchownym w Pelplinie. Zakończył je w 1929 r. otrzymując święcenia kapłańskie, równocześnie zaczynając posługę wikarusza w Chełmży. W latach 1930-1935 został przeniesiony do Chełmna, gdzie pełnił funkcję prefekta. Równolegle zaangażował się w pracę Wydziału Teologicznego Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Aktywność na tym polu zaowocowała podjęciem studiów w Papieskim Instytucie Archeologii Chrześcijańskiej w Rzymie, realizowanych w latach 1935-1939. Tam też w 1939 r. otrzymał dyplom doktora. Przed wybuchem wojny wrócił do Torunia, gdzie objął stanowisko wikariusza przy kościele pw. Najświętszej Marii Panny. Po przegranej kampanii wrześniowej roku 1939 został aresztowany przez Niemców i po pewnym czasie zwolniony. W latach 1940-1945 był kolejno administratorem parafii w Chełmży, Toruniu, Nowym Mieście Lubawskim i Lubawie. Planowano jego wywózkę w głąb Rzeszy, lecz uciekł dn. 18 stycznia 1945 r. z transportu, po czym dotarł na tereny wyzwolone przez aliantów. Był kapelanem WP w obozie, w Schweinfurcie, a także kapelanem Chorągwii ZHP „Warta”. Jako duszpasterz pracował w Böblingen i Zuffenhausen pod Stuttgartem, w samym Stuttgarcie (1947) oraz w Ludwigsburgu (1948-1949). W owym czasie był także organizatorem stałych polskich audycji religijnych w radiu Stuttgart. Od 1950 przebywał w Rzymie, gdzie podjął pracę naukową w Papieskim Instytucie Archeologii Chrześcijańskiej. Uważany była za znawcę w zakresie archeologii i katakumb rzymskich. Był członkiem Associazione dei Cultori di Archeologia i Polskiego Instytutu Historycznego w Rzymie. Współpracował
z sekcją polską Radia Watykańskiego, w którym wygłosił cykl pogadanek dla chorych (1950-1952). W 1960 papież Jan XXIII nadał mu godność prałata domowego, natomiast Paweł VI mianował go protonotariuszem apostolskim w 1965 r. Zmarł nagle dn. 30 sierpnia 1968 r. w Löwenstein (Wirtenbergia). Został pochowany na cmentarzu w Ludwigsburgu.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Stefan Bilski, Słownik biograficzny regionu brodnickiego, Brodnica-Toruń 1991, s. 71.

SIERAKOWSKI Stanisław

SIERAKOWSKI Stanisław

(1881-1939), hrabia, ziemianin, działacz społeczny, oświatowy i polityczny.

Urodził się dnia 9 marca 1881 r. w Poznaniu. Był synem Adama Sierakowskiego, zamożnego ziemianina z Waplewa na Powiślu, i Marii z Potockich. Dobra tej rodziny znajdowały się również w Osieku na ziemi dobrzyńskiej. Nauki pobierał w gimnazjum w Chełmnie, gdzie za udział w tajnej organizacji filomackiej został uwięziony przez władze pruskie (1901 r.). Następnie podjął studia w Berlinie oraz w Brukseli. Po odbyciu praktyki rolniczej objął majątek rodzinny klucza waplewskiego w pow.sztumskim. W 1910 r. pojął za żonę Helenę z książąt Lubomirskich, z którą miał siedmioro dzieci. Już przed I wojną światową był aktywny na polu działalności społeczno-oświatowej, m.in. był członkiem Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Pod koniec Wielkiej Wojny został członkiem Podkomisariatu Naczelnej Rady Ludowej na Prusy Królewskie, Warmię i Pomorze. W listopadzie 1918 wybrany został delegatem na Sejm Dzielnicowy w Poznaniu. W 1919 brał udział w paryskiej konferencji pokojowej (1919-1920), jako jeden z ekspertów przy delegacji polskiej. W 1919 kierował przygotowaniami do plebiscytu narodowościowego na Warmii. Jego rezultatem było pozostanie Waplewa w Prusach. Zaangażował się wówczas we współtworzenie Związku Polaków w Prusach Wschodnich, a następnie (1922) Związek Polaków w Niemczech – którego został pierwszym prezesem (do 1927 r.), W 1920 po śmierci brata Jana, odziedziczył po nim majątek w Osieku. Od lutego 1920 do 15 sierpnia 1921 honorowo pełnił funkcję konsula generalnego RP w Kwidzynie. W latach 1923-1924 był posłem do sejmu pruskiego. Był jednym z założycieli Związku Mniejszości Narodowych w Niemczech (1924) i jego prezesem. W 1924 i w latach następnych reprezentował mniejszość polską w Lidze Narodów. Był także wydawcą organu prasowego Związku Mniejszości Narodowych w Niemczech pt. „Kulturwille” (od 1925) przemianowanego w 1926 na „Kulturwehr”. Finansowanie części działań w ruchu narodowym z prywatnych funduszy sprawiło wraz z kryzysem gospodarczym lat 20. i 30. Sprawiło, że jego majątek został znacząco zadłużony oraz wyprzedany. Wraz z dojściem NSDAP do władzy w Niemczech otrzymał nakaz opuszczenia Rzeszy, czemu się przeciwstawiał. Narastające represje, a także trudności finansowe sprawiły, że w 1938 wraz z rodziną zostawił majątek w Waplewie i przeniósł się do Torunia, a następnie zamieszkał w swojej posiadłości w Osieku k. Brodnicy. Aresztowany przez Selbstschutz ok. 20 października 1939 wraz z rodziną był więziony w Rypinie przy ul. Warszawskiej 20,
a następnie wraz z nimi tamże zamordowany.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Stefan Bilski, Słownik biograficzny regionu brodnickiego, Brodnica-Toruń 1991, s. 94-95.

KLEIN Jan

KLEIN Jan

(1885 – 1940), ksiądz katolicki, bibliotekarz, historyk, pierwszy dyrektor Muzeum Miejskiego w Bydgoszczy, komisaryczny burmistrz Solca Kujawskiego.

Urodził się dnia 21 września 1885 r. w Szwederowie (obecnie dzielnica Bydgoszczy). Był synem Jana i Praksedy z Trawińskich. Uczęszczał do szkoły wydziałowej w Bydgoszczy, jak i do tutejszego gimnazjum gdzie zdał maturę. W 1906 r. wstąpił do Seminarium Duchownego w Poznaniu, gdzie uzyskał święcenia prezbiteriatu dnia 30 stycznia 1910 r. Już w trakcie formacji świadczył posługę wikariusza w parafii w Kamieńcu i Strzelnie (luty-listopad 1909), a następnie został administratorem parafii w Chomiąży Szlacheckiej (1909-1913) i Krostkowie (1911-1917). Po zdaniu koniecznych egzaminów w roku 1917 objął probostwo w parafii w Solcu Kujawskim od października 1918 r. Dnia 19 stycznia 1920 r. w imieniu rządu polskiego przejmował w Solcu Kujawskim władzę z rąk Niemców i sprawował funkcję komisarycznego burmistrza tego miasta do 1 marca 1921 r. Następnie przeniósł się do Bydgoszczy, gdzie pracował w Bibliotece Miejskiej w charakterze kustosza. Funkcję tą sprawował od 1 kwietnia 1921 r. do 31 lipca 1923 r. Z początkiem lipca 1923 r. Rada Miejska powierzyła mu zadanie zorganizowania Muzeum Miejskiego w Bydgoszczy oraz wyznaczyła na jego pierwszego dyrektora. Uroczystego otwarcia muzeum dokonał 23 sierpnia 1923 r. Na stanowisku dyrektora wykazywał się dobrą organizacją pracy, co przyczyniło się do uporządkowaniem zbiorów oraz okrzepnięcia nowej instytucji. Poza tym udzielał się w pracy społecznej, pracując w polskich towarzystwach naukowych. Był autorem takich pozycji jak: „Bractwo Strzeleckie w Bydgoszczy”, „Dzieje Bydgoszczy. Szkic historyczny”, „Biblioteka Bernardyńska w Bydgoszczy” i wielu artykułów, zamieszczonych w Dzienniku Bydgoskim i Kurierze Poznańskim. Funkcję Dyrektora pełnił do 1925 r., po czym opuścił Bydgoszcz. Dnia 1 marca tr. objął parafię w Czeszewie koło Miłosławia, a 27 stycznia 1926 r. ostatecznie wystąpił z bydgoskiej administracji miejskiej. W 1928 władze kościelne powierzyły mu parafię Chomętowo koło Szubina, gdzie pracował do wybuchu II wojny światowej. Dnia 5 listopada 1939 r. został aresztowany przez Niemców. Był więziony w obozach w Szubinie, w Grupie koło Grudziądza i w Nowym Porcie w Gdańsku. W 1940 r. wywieziono go do obozu koncentracyjnego w Sztutowie, a stamtąd do Oranienburga-Sachsenhausen. W tym ostatnim został zamęczony na śmierć. Zmarł 27 maja 1940 r. Zgodnie z wolą jego siostry – Anny Klein, urnę z prochami złożono na Cmentarzu Bohaterów Bydgoszczy na Wzgórzu Wolności. Jego imieniem nazwano jedną z ulicy na osiedlu Przylesie w Fordonie.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Błażejewski Stanisław, Kutta Janusz, Romaniuk Marek, Bydgoski Słownik Biograficzny, tom I, Bydgoszcz 1994, str. 64

AMGROWICZ Walery Cyryl

AMGROWICZ Walery Cyryl

(1863 – 1931), Numizmatyk, kolekcjoner dzieł sztuki, urzędnik sądowy, działacz polityczny, bankowiec, filantrop.

Urodził się dnia 8 kwietnia 1863 r. w Nowogrodzie koło Dobrzynia nad Wisła. Był synem Konstantego, właściciela ziemskiego oraz Amelii z domu Kamińskiej. Pierwsze nauki pobierał w Dobrzyniu n. Drwęcą. Po śmierci męża, matka wraz z dziećmi wyprowadziła się z Dobrzynia nad Wisłą. Następnie Walery uczył się w Chełmży, a od 1875 r. w Toruniu, gdzie należał do tajnego młodzieżowego kółka historycznego. W toruńskiej szkole poznał nauczyciela Ryszarda Nadworskiego, zapalonego numizmatyka i kolekcjonera, który zaraził go swoja pasją. Ich serdeczna znajomość przetrwała długie lata o czym świadczy liczna korespondencja. Po opuszczeniu gimnazjum podejmuje pracę sekretarza sądowego m.in. w Toruniu, Lidzbarku, Brodnicy, czy Kościerzynie. Już wtedy daje się poznać jako filantrop-społecznik, finansując naukę biedniejszej młodzieży – ogółem z jego pomocy korzysta 14 dzieci w tym m.in. dr Aleksander Majkowski. Podczas pobytu w Kościerzynie współfinansuje budowę Domu Polskiego „Bazar”, Towarzystwo Czytelni Ludowych i „wielką” bibliotekę miejscową. W 1907 roku zakupuje w Sopocie dom „Villa Rosa”. Od tego momentu jego związki z tym nadmorskim miastem zwiększają się. Zakłada tam „Bank Ludowy w roku 1909, a po przejściu na emeryturę w 1919 r. przeprowadza się z Kościerzyny do Sopotu. Od roku 1908, aż do swojej śmierci związany był z Towarzystwem Naukowym w Toruniu. Aktywnie działał w Towarzystwie Młodokaszubów. Przez lata swojej pracy wspierał liczne fundacje kulturalne, społeczne oraz osoby indywidualne z terenu Kaszub. Amrogowicz całkowicie już oddaje się swojej pasji powiększaniu i opracowywaniu kolekcji numizmatycznej oraz gromadzeniu kaszubskiej sztuki ludowej. Wygłasza odczyty, wykłady, publikuje artykuły w czasopismach specjalistycznych. Pierwszą swoją wystawę numizmatyczną zorganizował w 1911 r. w Kościerzynie w trakcie Kaszubsko – Pomorskiej wystawy ludoznawczej. Trzeba podkreślić, że zaprezentowane wówczas monety pochodziły właśnie z kościerskiego regionu. Amrogowicz monety do swojej kolekcji pozyskiwał z dwóch źródeł. Pierwszym były lokalne znaleziska, natomiast drugim, wyspecjalizowane w tej dziedzinie firmy europejskie. Kupował je między innymi w Niemczech, Holandii, Wenecji oraz Francji. Zajmował się również projektowaniem polskich monet. W 1928 zlecił wykonanie monet według własnego projektu o nominale 2 i 5 złotych. Stemple wykonał niemiecki medalier Karl Goetz, a monety zostały wybite w mennicy w Monachium. Zostało wybitych mniej niż 10 kompletów w brązie i srebrze. Odbitki ze złota i platyny zostały wykonane później. Znane są również wzmianki o monetach 10-złotowych. . W połowie 1931 roku cały swój zbiór numizmatyczny zapisał Towarzystwu Naukowemu w Toruniu. Kolekcja znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu jako depozyt wspomnianego towarzystwa. Prowadził aktywny tryb życia oraz kolekcjonował sztukę kaszubską oraz tabliczki neosumeryjskie sprzed 5000 tys. lat. Zmarł 28 sierpnia 1931 r. w Krynicy, a pochowany został w Kościerzynie.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Adam Musiałowski, Walery C. Amrogowicz 1863-1931: Pasja życia. Kolekcja numizmatyczna, Toruń 2004

HANELT Franciszek

HANELT Franciszek

(1894 – 1971), ksiądz katolicki, działacz niepodległościowy, pierwszy powojenny burmistrz Solca Kujawskiego, pierwszy dyrektor soleckiego gimnazjum.

Urodził się dnia 2 czerwca 1894 r. w Wałdowie Królewskim niedaleko Ostromecka. Uczęszczał do gimnazjum w Chełmnie, gdzie nalezał do tajnej organizacji filomackiej w latach 1912-1914. Nastepnie przeniósł się do gimnazjum w Brodnicy, w którym zaangażował się w działanie Towarzystwa Tomasza Zana. W maju tego samego roku (1914) założył tajny skauting i został jego pierwszym komendantem. W roku 1915 został wezwany do armii niemieckiej i po przeszkoleniu skierowany na front, na którym został ciężko ranny. Po rekonwalescencji w szpitalu powrócił do działalności filomackiej. Pisał instrukcje i programy dla różnych kół, a także wizytował je. W latach 1918-1919 brał udział w Powstaniu Wielkopolskim, a po jego zakończeniu wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Gnieźnie. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1922 r., po czym rozpoczął posługę wikarego przy kościele św. Trójcy w Bydgoszczy (do roku 1927), a następnie prefekta w bydgoskim Żeńskim Katolickim Gimnazjum Humanistycznym. Po wybuchu II wojny światowej, poszukiwany przez Niemców w Bydgoszczy, objął opuszczoną solecką parafię. Mimo niemieckich zakazów udzielał sakramentów w języku polskim, co sprowadzało do Solca wiernych także z innych miast, niekiedy tak odległych jak Tuchola czy Włocławek. Prowadził też działalność konspiracyjną w ramach bydgoskiego inspektoratu AK. Po wyzwoleniu w 1945 został wybrany burmistrzem Solca Kujawskiego (przewodniczącym Tymczasowego Komitetu miasta Solca Kujawskiego), a od lutego 1945 r. do kwietnia 1946 r. był członkiem Miejskiej Rady Narodowej w Solcu Kujawskim i jej pierwszym przewodniczącym. Był także jednym z inicjatorów a następnie od 18 września 1945 r. pierwszym dyrektorem Miejskiego Gimnazjum Koedukacyjnego, czyli późniejszego Liceum Ogólnokształcącego. Funkcję tę pełnił do 16 kwietnia 1946 r. W październiku tego roku wrócił do Bydgoszczy. Jako proboszcz bydgoskiej fary doprowadził do jej restauracji, a także do odbudowy tamtejszego kościoła Klarysek. Zmarł 18 grudnia 1971 r. w Bydgoszczy i został pochowany na bydgoskim cmentarzu Nowofarnym. Jest upamiętniony tablicą w katedrze pw. św. Marcina i Mikołaja w Bydgoszczy.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Bilski Stefan, Słownik biograficzny regionu brodnickiego, Brodnica 1991, s. 41-42.
Błażejewski Stanisław, Kutta Janusz, Romaniuk Marek, Bydgoski Słownik Biograficzny, tom III, Bydgoszcz 1994, str. 68

TAJCHMAN Jan

TAJCHMAN Jan Juliusz

(1920 – 2020), architekt, konserwator zabytków, nauczyciel akademicki

Urodził się dnia 21 maja 1929 r. w Krośniewicach. Ojciec Tadeusz był kierownikiem szkoły powszechnej, a matka Maria (z d. Kluzińska) była nauczycielką. Naukę w szkole podstawowej rozpoczął w Służewie k/Torunia. Po wybuchu II wojny światowej kontynuował ją na tajnych kompletach w Częstochowie, gdzie spędził z rodziną czasy okupacji. Po wojnie osiedlił się w Toruniu, gdzie ukończył w 1946 r. Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika, a w 1949 r. Państwowe Liceum Budowlane. W latach 1945-1949 i 1957-1958 aktywnie działał w Związku Harcerstwa Polskiego. Po zdanej maturze podjął studia na Wydziale Architektury Szkoły Inżynierskiej w Poznaniu, które zakończył w roku 1953. Po studiach wrócił do Torunia, gdzie pracował jako nauczyciel w Technikum Budowlanym i jako projektant dla Biura Projektów Inwestycyjnych Skupu. W 1960 r. rozpoczął pracę w toruńskim oddziale PP PKZ, gdzie do 1974 r. pełnił funkcje kierownika Pracowni projektowej, a w latach 1974-1990 kierownika Zespołu Sprawdzającego. W 1962 r. został absolwentem kierunku konserwatorstwo na Wydziale Sztuk Pięknych UMK. Równolegle odbył kurs konserwatorski zorganizowany przez Centro Internazionale di Studi per la Conservazione ed il Restauro dei Beni Culturali w Rzymie, który zakończył w 1969 r. Tytuł doktora nauk technicznych otrzymał w 1974 r., a doktora habilitowanego w 1989 r. Działalność projektową i konserwatorską umiejętnie łączył z pracą dydaktyczno-naukową w Instytucie Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa UMK. Uzyskiwał tam kolejne awanse zawodowe, by ostatecznie uzyskać stanowisko profesora nadzwyczajnego, a w 1996 r. tytuł profesora zwyczajnego. Jego zainteresowania badawcze obejmowały złożoną problematykę historyczną i konserwatorską zabytków architektury. Swoje dociekania badawcze skupiał na zagadnieniach związanych z zabytkową stolarką architektoniczną i z historycznymi konstrukcjami więźb dachowych. Dużo uwagi poświęcał również kwestią teorii konserwacji zabytków architektonicznych Rezultaty swoich prac badawczych opublikował w kilku książkach oraz w ponad 100 artykułach. W pracy dydaktycznej nie ograniczał się wyłącznie do macierzystej uczelni. Wykładał także dla słuchaczy Wyższego Seminarium Duchownego w Toruniu, Wydziału Technologii Drewna SGGW w Warszawie oraz Wydziału Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy. Angażował się również w działania licznych organizacji, komisji i stowarzyszeń, m.in. Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków, Stowarzyszenia Architektów Polskich czy Kujawsko-Pomorskiej Wojewódzkiej Rady Ochrony Dóbr Kultury. Za swoje osiągnięcia na polu naukowym, artystycznym, konserwatorskim i pedagogicznym był wielokrotnie nagradzany, m.in. Nagrodą Ministra Edukacji Narodowej, I nagrodą Stowarzyszenia Konserwatora Zabytków, medalem Biskupa Toruńskiego – Zasłużony dla Diecezji Toruńskiej czy Honorowym medalem Thorunium od Prezydenta Miasta Torunia czy Krzyżem Oficerski Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 29 grudnia 2020 r. w Toruniu, gdzie spoczął na cmentarzu św. Jerzego przy ul. Gałczyńskiego.

&nbsp
Opracowane na podstawie:

Bożena Zimnowoda-Krajewska, Tajchman Jan Juliusz (1929-2020) [w:] Polski Słownik Biograficzny Konserwatorów, z. 6, red. I. Błaszczyk, J. Kondziela, R. Marcinek, Warszawa 2022, s. 105-108.
Janusz Krawczyk, Profesor Jan Juliusz Tajchman 1929-2020. In memoriam, „Rocznik Toruński”, t. 48, s. 281-287.

Kujawsko-Pomorskie Centrum Dziedzictwa w Toruniu zostało powołane w 2021 r. przez Samorząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego jako instytucję kultury.

50px-Logo_BIP_uproszczone.svg

Dane kontaktowe

Kujawsko-Pomorskie Centrum Dziedzictwa w Toruniu

  • Czerwona Droga 8,
    87-100 Toruniu
  • Biuro czynne od poniedziałku do piątku
    8:00-16:00

Ta strona korzysta z ciasteczek. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.